Nieuwe generatie Stradivarius dankzij paddenstoelen
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Een goede viool wordt niet enkel gemaakt door een bekwaam vakman, maar ook van hout met bijzondere kwaliteiten. De Zwitserse professor Francis Schwarze stelde een procédé op punt waardoor violen gemaakt van hout dat door zwammen werd aangetast kwalitatief even hoogwaardige klanken voortbrengen als een onbetaalbare Stradivarius.
Wetenschappers hebben zich al vaak gebogen over de precieze kenmerken die een viool moet hebben om zuivere tonen te produceren. Daarbij blijken ondermeer de elasticiteitsmodulus (de ‘stijfheid’ van het materiaal), de dichtheid van het hout en de snelheid van het geluid in de viool doorslaggevend te zijn. Over de redenen die van de violen van Stradivari topproducten maken, is al veel gespeculeerd en gepubliceerd. Eén van de oorzaken zou klimaatgerelateerd zijn: Stradivari maakte gebruik van hout dat tijdens de ‘Kleine ijstijd’ groeide: de koudere periode in de tweede helft van de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw, ten gevolge van lage zonneactiviteit. In die periode groeiden bomen gelijkmatiger: de verschillen tussen winterrust en zomergroei, die een ongelijke dichtheid van hout veroorzaken, werden uitgevlakt.
Schwarze is erin geslaagd om hout zodanig te behandelen dat het gelijkaardige kwaliteiten vertoont als dat van de Stradivariusviolen. Hij gebruikte daarbij de Glazige buisjeszwam (Physisporinus vitreus) en de Esdoornhoutknotszwam (Xylaria longipes) die hout afbreken van resp. spar en esdoorn, twee vaak gebruikte houtsoorten in de vioolbouw. Aantasting van hout door zwammen betekent doorgaans dat de dichtheid van het hout gereduceerd wordt, maar helaas ook de snelheid waarmee geluid zich door het hout begeeft. De unieke eigenschappen van bovenvermelde soorten is dat in het afbraakproces dat zij induceren, de celwanden geleidelijk aan dunner worden. De stijfheid van het hout blijft overigens behouden.
Dat zorgt voor hout met bijzondere kwaliteiten. Vooraleer dit hout verwerkt wordt tot een viool krijgt het een behandeling met ethyleenoxide. Daardoor wordt het afbraakproces gestopt.
Dat deze behandeling het hout effectief hoogwaardiger maakt, werd in 2009 al met een test bewezen. Een jury van experten was toen niet in staat om op basis van de klanken de moderne ‘myco-viool’ te onderscheiden van een echte Stradivarius. Schwarze is er dan ook van overtuigd dat het ontwikkelde procédé van bijzonder nut kan zijn voor beginnende violisten. De komende twee jaar wordt de bouw van 30 nieuwe violen, behandeld met fungi, voorzien.
Tekst & foto: Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie