Bijzondere vondst op leemdijk in het noorden van Noord-Holland

Leonard liep over het eerst stuk van de oude historische dijk en wel een stuk dijk welke door de meeste leden van de Nederlandse Mycologische Vereniging werd overgeslagen. Elk jaar bezoekt de Paddenstoelenwerkgroep 'De Noordkop' deze dijk, maar slaat dit deel altijd over. Reden daarvoor was de jarenlange verruigde staat van dit eerste stuk dijk. Grote graspollen maakten het nauwelijks mogelijk om over dit stuk dijk te lopen, laat staan dat er een zeer zeldzame vondst werd vermoed.

Uitgestorven barsthoed?

Deze 'verrommelde' staat van dit stuk dijk was al jaren lang een doorn in het oog van enkele mycologen, want meer naar het westen toe van dezelfde historische dijk werden tot voor kort nog soorten als de Granaatbloemwasplaat (Hygrocybe punicea) en de Ametistknotszwam (Clavaria zollingeri) aangetroffen. Dit meer naar het westen gelegen stuk dijk was tijdens de vondsten van deze soorten keurig gemaaid, inclusief afvoer van het maaisel. Nu bleek het verrommelde, overgeslagen stuk dijk ook gemaaid te zijn en stonden er weer bijzondere paddenstoelen zoals deze nog onbekende Barsthoed (Dermoloma spec.). 

Nadat Leonard een exemplaar naar ondergetekende had gebracht bleek het inderdaad te gaan om de Verkleurende barsthoed (Dermoloma magicum) die als uitgestorven op de Rode Lijst staat. Deze inschatting had Leonard zelf ook al gemaakt. De Nederlandse naam 'Verkleurende barsthoed' is niet willekeurig gekozen. Bij nog jonge exemplaren denk je in eerste instantie te maken te hebben met de Grauwe Barsthoed (Dermoloma cuneifolium), ook een zeldzame en bedreigde soort.

De lamellen zijn dik, aangehecht en circa acht millimeter dik, bleekgrijs tot grijsbruin. De steel is cilindrisch tot enigszins aflopend naar de basis. Bij veroudering van deze barsthoeden ontstaan er bruinrode tot rode kleuren die daarna langzaam overgaan naar zwart. Uiteindelijk worden de Verkleurende barsthoeden pekzwart. De Verkleurende barsthoed leeft als saprofyt op oude, niet of enigszins doorlatende droge zware, kalkrijke bodems, solitair of in kleine groepen van augustus tot en met oktober. Hij komt met zekerheid voor in Nederland en Schotland.

Microscopische details

De Verkleurende barsthoed is een variabele soort met een hoed van 25 tot 50 millimeter breedte, die doet denken aan het type Ridderzwam (Tricholoma spec.). De hoeden barsten geregeld straalsgewijs open, vandaar de Nederlandse naam 'Barsthoed' van dit genus. De hoeden zijn convex van vorm met (soms) een ingedeukt centrum met umbo(bultje). De sporen meten 6,5 tot 7 x 4 tot 5 micrometer, zijn amyloid en vaak in het bezit van een of twee druppels. De kleur bij jonge exemplaren is nog grijsbruin, maar bij veroudering ontstaat er eerst een bruinrode tot rode verkleuring die langzaam overgaat in zwart. Microscopisch gezien lijken ze veel op de Kleine barsthoed (Dermoloma pseudocuneifolium), die hier veel in de buurt op dijken wordt gevonden.

Of het komt omdat deze oude dijk hoofdzakelijk bestaat uit pure keileem, een bodemsoort waar de laatste jaren al veel bijzondere graslandpaddenstoelen werden gevonden, moet de toekomst uitwijzen. 

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Leonard Minkema; Martijn Oud