Familielandgoed werkt aan vitaal bos voor de toekomst

Nederland telt ruim drieduizend landgoederen, waarvan ongeveer zeshonderd in particulier bezit. Deze landgoederen vormen een belangrijk onderdeel van het natuurschoon in Nederland en zijn vaak al generaties lang in familiebezit. Met elke nieuwe generatie groeit het aantal nazaten en daarmee vaak het aantal eigenaren of aandeelhouders. Aan de rand van de Veluwe ligt zo’n familielandgoed: Nieuw Groevenbeek. Tachtig hectare groot, waaronder zo'n zestig hectare bos. Eind maart brachten we een bezoek aan Anne van Leeuwen, algemeen directeur en wonend op het landgoed, en Jaap Hülsmann, sinds enkele maanden als 'directeur bos' verantwoordelijk voor het beheer en de contacten met onder andere Bosgroep Midden Nederland.

Focus naar natuurbeheer en duurzaamheid

“Dit landgoed is al 175 jaar oud”, vertelt Anne van Leeuwen. “Heel vroeger bestond dit gebied uit heide en woeste grond. Vanaf 1846 is er vooral grove den aangeplant voor houtproductie voor de mijnbouw. Oorspronkelijk stond het landgoed dus in dienst van een houthandel, onze voorouders waren de oprichters van houthandel Jongeneel. Veel van de huidige structuren in het bos stammen nog uit de tijd waarin houtproductie een belangrijke economische pijler was. Door de jaren heen is de focus verschoven naar natuurbeheer en duurzaamheid.”

“We proberen het bos zo zorgvuldig mogelijk te beheren", vult Jaap Hülsmann aan. Daarbij is er niet alleen aandacht voor de biodiversiteit, maar ook voor het behoud van vitale bomen en planten. Dat betekent soms ook nog wat dunnen, om het bos divers en vitaal te houden. En recent het bijplanten van verschillende soorten bomen en struiken. Net als iedereen hebben we daarbij te maken met de grote onzekerheden die de klimaatverandering met zich meebrengt.” 

Jaarlijkse boswerkdag met de familie

De eigenaren van het familielandgoed beheren het landgoed via een stichting, die een steeds groter aantal familieleden vertegenwoordigt. Samen met het directielid dat verantwoordelijk is voor de huizen, hebben Anne van Leeuwen en Jaap Hülsmann de taak om het landgoed zo goed mogelijk te beheren voor de toekomstige generaties.

Jaap: “Het is leuk om te zien hoe betrokken de jongere generaties binnen onze familie zijn. Dat is natuurlijk ook nodig om het landgoed voort te zetten. Daarnaast zijn subsidies onontbeerlijk. Het landgoed valt onder de Natuurschoonwet en we ontvangen beheersubsidie. De stichting heeft zelf een beperkte begroting. De inkomsten komen voornamelijk uit de huur van de huizen aan de familieleden en incidenteel uit houtopbrengst. Het kost veel tijd en geld om de lanen, de paden, het bos, het hekwerk en de gebouwen in stand te houden. We hebben de Bosgroep voor deskundig advies ingeschakeld en met de hele familie houden we jaarlijks een boswerkdag rond Pasen. Als we samen voor het landgoed zorgen, komt er vanzelf betrokkenheid.”

“We bezitten en beheren waardevol erfgoed waar we ons allemaal verantwoordelijk voor moeten voelen,” vindt ook Anne.

Maatregelen voor de toekomst

Samen met Bosgroep Midden Nederland werkt het landgoed aan een meerjarenplan voor het beheer van het bos. Daarnaast zijn er recent verschillende maatregelen genomen met behulp van een provinciale subsidieregeling om het bos klimaatbestendiger te maken. Deze maatregelen bestonden uit het verwijderen van (jonge) uitheemse soorten zoals Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik, het bijplanten van diverse soorten bomen en struiken om het bos diverser en klimaatbestendiger te maken en het beschermen van natuurlijke verjonging door rasters.

Jaap: “Die rasters wil je natuurlijk niet in het hele bos hebben, want het ziet er best heftig uit en die stukken zijn tijdelijk niet toegankelijk. Maar zonder raster wordt alle natuurlijke verjonging opgevreten. Het raster staat er de komende zeven jaar en daardoor kunnen de nazaten van de bestaande en oorspronkelijke bomen op die plekken goed ontkiemen.”

1350 nieuwe bomen en struiken

Op verschillende plekken in het bos zijn lichtgroene kokers met daarin jonge boompjes te zien. Jorna van Ommen, projectmedewerker bij Bosgroep Midden Nederland: “Op dit landgoed hebben we 54 kloempen van 25 boompjes geplant, 1350 stuks in totaal. Per bostype is gekeken welke soorten passend zijn. Van klimaatbestendige soorten tot soorten met rijk strooisel of struiken die bijdragen aan de biodiversiteit. Zo hebben we gekozen voor geoorde wilg, zachte berk, zomereik, tamme kastanje, ratelpopulier, fladderiep, wintereik winterlinde, beuk, haagbeuk. Ook hebben we struiken geplant: lijsterbes, eenstijligie meidoorn en hazelaar. Op de oude bosgroeiplaatsen kwamen bomen van autochtone herkomst en elders bomen van de Europese rassenlijst. Het is belangrijk om er de komende tijd regelmatig langs te lopen, om te zien of alles er nog goed bij staat. Een van de vakken, beplant met rijkstrooiselsoorten, dient als proefvak. Zo kunnen we straks, na de nulmeting in de bodem, vervolgmetingen doen naar de werking van de rijkstrooiselsoorten op de bodem. Hierbij hebben we onderscheid gemaakt tussen bodems met een strooisellaag en bodems met mos.”

Jaap: “Het bos is redelijk divers, met beuken, eiken, hulst, dennen, maar had nog diverser kunnen zijn als de voorouders wat meer hadden gedaan aan bosbeheer nadat de houtproductiefunctie was gestopt. Je moet wel af en toe dunnen om een bos divers te krijgen, en daarmee ook toekomstbestendig. Met de nieuwe aanplant en de rasters zetten we weer stappen om het bos diverser en vitaler te maken. We hebben hier te maken met flinke stikstofneerslag door de boerderijen en autowegen in de omgeving. Dat doet wat met veel boomsoorten en de biodiversiteit.”

De toekomst: kruidenrijk grasland en meer biodiversiteit

Het landgoed heeft naast bos ook een aantal weides, die worden verpacht aan een lokale boer. Een oude schaapskooi herinnert nog aan de schaapskuddes die op de nabijgelegen heide graasden. Jaap: “De schaapskooi gebruiken we nu soms voor bijeenkomsten, zoals onze jaarlijkse boswerkdag. Schapen zie je hier niet meer. Koeien wel, het is een prachtig gezicht als ze weer buiten staan. We willen hier graag nog een kruidenrijk grasland creëren. Daar zijn we nu over aan het nadenken. Dat biedt weer meer kansen voor de biodiversiteit.”  

Het landgoed ligt tussen andere natuurgebieden. “We werken heel goed samen met de boswachter van het naastgelegen perceel van Natuurmonumenten”, vervolgt Jaap. “Hij brengt oude structuren weer terug, zoals van sommige lanen, waar wij ook bij betrokken worden. We houden elkaar op de hoogte, ook wat betreft de openstelling en toegankelijkheid voor bezoekers, wat soms een spanningsveld is met natuurbescherming. Het is een drukbezocht gebied, daarom loopt hier ook regelmatig een BOA.”

Anne, tenslotte: “Er loopt best veel over het landgoed, van dassen, vossen en meerdere soorten marters tot zwijnen, reeën en edelherten. Ik heb zelfs de wolf een aantal keer op een wildcamera kunnen vastleggen. Heel bijzonder!”

Meer informatie

• De recente bosrevitaliseringsmaatregelen zijn mogelijk gemaakt dankzij financiering vanuit de Europese Unie – NextGeneration EU.

Tekst en beeld: Barbara Groen, Bosgroepen (leadfoto: Anne van Leeuwen en Jaap Hülsmann, mede-eigenaren van het familielandgoed, bij recent aangeplante bomen. De kokers beschermen tegen wildvraat)