Nieuwe vaste dunningspaden beschermen bodem landgoed de Biesterije

Wanneer er voor houtoogst (dunningen) of andere werkzaamheden midden in het bos moet worden gewerkt, maken aannemers doorgaans gebruik van dunningspaden. Vanaf die paden kan een harvester de gebleste bomen vellen, snoeien en korten. Een uitrijcombinatie laadt het sortiment vervolgens op en legt het als stapel hout langs de weg. Traditiegetrouw liggen dunningspaden op een afstand van twintig meter, en soms zelfs op een onderlinge afstand van twaalf meter van elkaar. De laatste jaren kijkt men echter steeds meer naar mogelijkheden voor het aanleggen van dunningspaden tot een afstand van veertig meter; minder paden dus. Deze benadering is overgewaaid uit Duitsland, waar het al meer wordt toegepast.

Bosgroep Noord-Oost Nederland heeft vorig jaar in samenwerking met Wytze Schouten, mede-eigenaar van landgoed de Biesterije in Rijssen (Overijssel), dunningspaden uitgezet en aangelegd in het bos op veertig meter afstand van elkaar. Wytze Schouten: “Deze machinepaden liggen vast voor de toekomst. In principe voor de eeuwigheid. Dus over zes jaar komen machines over dezelfde paden rondrijden. En over zestig jaar gebruiken ze hopelijk diezelfde paden nog steeds. Dat gaat een groot verschil maken in de gezondheid van de bosbodem en het bos als geheel, maar ook in de beleving van de wandelaar.”

Belang bodembescherming bij werkzaamheden

Het belang van een gezonde bosbodem wordt benadrukt door beheerder Robbin Klein Gunnewiek van Bosgroep Noord-Oost Nederland. “Het werken met zware bosbouwmachines, zoals bij het vellen en uitrijden van boomstammen, leidt tot bodemverdichting en kan schade veroorzaken aan het wortelgestel van bomen”, aldus Robbin. “Een gezonde, onbereden bodem bestaat voor ongeveer vijftig procent uit lucht en vocht, wat essentieel is voor de groei van bomen. Maar door het gebruik van bosbouwmachines nemen deze percentages aanzienlijk af, wat resulteert in een flinke afname van de bodemkwaliteit.”

Het herstel van een bereden bodem gaat langzaam en kan vele decennia in beslag nemen. Dit betekent dat de negatieve effecten van bodemverdichting op lange termijn kunnen aanhouden, wat de groei en gezondheid van het bos kan belemmeren. Het is daarom erg belangrijk om bij bosbouwactiviteiten rekening te houden met de impact op de bodem en om maatregelen te nemen om schade te minimaliseren en de bodemgezondheid te behouden.

Meer afstand, minder bodembelasting

Het aanleggen van dunningspaden met een afstand van veertig meter ten opzichte van elkaar heeft als voordeel dat bodemverdichting wordt beperkt tot slechts tien procent van het totale bosgebied. Dit is een significant verschil ten opzichte van dunningspaden op twintig meter afstand, waarbij tot twintig procent van de bodem wordt bereden. Laat staan een situatie zónder dunningspaden, waarin bij elke houtoogst nieuwe sporen door het bos worden getrokken.

De paden zelf zijn doorgaans vier meter breed; de breedte die nodig is voor het gebruik van een moderne houtoogstmachine. Robbin: “Vaak zijn er al dunningspaden aanwezig van eerdere exploitaties die in de afgelopen decennia zijn uitgevoerd. Deze bestaande paden worden waar mogelijk gebruikt om verdere bodemverdichting te voorkomen. De dunningspaden die tussen de paden op veertig meter afstand liggen, worden hier op de Biesterije nu niet meer gebruikt. Door deze aanpak verminderen we de impact van bosbouwactiviteiten op de bodem, waardoor de bodemgezondheid beter behouden blijft en we de negatieve effecten van bodemverdichting minimaliseren. Dit draagt bij aan het behoud van een gezond bosecosysteem op lange termijn.”

Motorzaag voor onbereikbare bomen

Het proces begint met het markeren van de nieuwe paden met witte verf op blijvende bomen op de grenzen van het dunningspad. Daarna worden alle bomen die in het pad staan, geblest. De harvester-machinist kan vervolgens het uitgezette parcours volgen en de gebleste bomen zagen. Een gemiddelde harvester heeft een werkbereik van ongeveer tien meter, wat resulteert in een zone van twintig meter tussen de paden waar de machine niet bij kan. Robbin: “Om bij een toekomstige houtoogst bomen buiten het bereik van de harvester te kunnen oogsten, moeten deze motormanueel geveld worden. De bomen worden gericht geveld, richting de dunningspaden. Op deze manier kun je ze met de harvester naar het dunningspad trekken en daar op sortiment zagen. Dit proces maakt het mogelijk om efficiënt hout te oogsten, zelfs in gebieden waar de harvester niet direct kan opereren vanwege de afstand tot de paden.”

De voor- en nadelen

Voordelen dunningspaden met veertig meter afstand:

• Minder bodemverdichting en daarmee een gezondere bodem.
• Meer bijgroei en minder inkomstenderving.
• Minimaliseren van het aantal paden zorgt voor het beter functioneren van het bosecosysteem.
• Werken met minder paden zorgt voor een aantrekkelijker bos.

Nadelen dunningspaden met veertig meter afstand:

• Er zijn meer voorbereidingsuren nodig (éénmalig bij het vastleggen).
• De exploitatiekosten stijgen.
• De exploitatie vergt meer kennis en kunde van de aannemer.
• Verschuiving van volledig gemachineerde oogst naar deels manuele oogst.
• Zichtbare verf op de blijvende bomen.

"Beter uitgepakt dan verwacht"

Wytze is erg tevreden met het resultaat: “Het heeft beter uitgepakt dan verwacht. De paden zijn nauwkeurig ingemeten met behulp van GPS en zullen beschikbaar blijven voor toekomstig gebruik. De kosten van deze exploitatie lagen eenmalig hoger dan bij de reguliere wijze, maar ik zie het als een investering voor de toekomst. We doen deze investering – de nieuwe paden laten inmeten en opslaan – met het oog op het bevorderen van bodemleven, het vergroten van de voorraad vocht en mineralen, en het stimuleren van natuurlijke verjonging. En ik hoef niet meer bang te zijn dat de kleinschalige aanplant, die ik op eigen houtje en met de Bosgroepen doe, straks overreden wordt omdat een harvester de kortste route kiest naar een gebleste boom.”

Overwegingen voor boseigenaren

Voor boseigenaren voor wie houtproductie een belangrijke economische drager is, bijvoorbeeld om een landgoed in stand te kunnen houden, zijn er vele afwegingen. Machines worden steeds geavanceerder, maar voor een reguliere dunning of houtoogst, die doorgaans eens in de zes jaar plaatsvindt, heb je meestal nog wel een flinke machine zoals een harvester nodig. Wytze: “Dat er nu op een veel kleiner oppervlak in het bos gereden wordt, zien we echt als een pluspunt. De coördinaten staan vast, dus iedere aannemer kan ermee aan de slag bij een volgende ronde.”

Tekst: Bosgroepen
Afbeeldingen: Wytze Schouten (leadfoto: dunningspad op landgoed de Biesterije); Bosgroepen