Paardendaas maakt verrassende comeback

Terug van bijna weggeweest

Historisch kwam de paardendaas verspreid in het oosten van ons land voor, met het zwaartepunt op de Veluwe. In de periode net na de eeuwwisseling leek de paardendaas uit ons land te verdwijnen. Een lot dat haar zustersoort, de grote runderdaas (Tabanus bovinus), eerder ondergaan had. Zo was er in de periode 2010-2014 gemiddeld slechts één waarneming per jaar van de paardendaas. In maar twee gebieden hielden kleine populaties stand: op de noord-Veluwe en in midden Limburg. De afgelopen drie jaar is het aantal waarnemingen in en rond die gebieden weer sterk toegenomen. En het areaal heeft zich uitgebreid tot in Flevoland, waar de paardendaas nu inheems lijkt in de omgeving van Biddinghuizen.

De paardendaas heeft een voorkeur voor zuurdere milieus. De larven leven in het water en zijn te vinden in vennen op zandgronden. Volwassen dieren vliegen in één generatie van half juni tot begin augustus. Zij vliegen weg van de broedplaatsen op zoek naar partners en vee om bloed te zuigen – dat doen alleen de vrouwtjes – en kunnen daarbij tientallen kilometers vliegen. Rond het kerngebied op de Veluwe zijn wegtrekkende zwervers meermaals waargenomen tot in de bebouwde kom van Apeldoorn, Deventer en Harderwijk. Recente waarnemingen uit Noord-Brabant en Oost-Groningen sluiten goed aan bij het voorkomen in respectievelijk Vlaanderen en Duitsland. Waarnemingen uit Zuid-Limburg sluiten aan de verspreiding in België, waar de soort vrijwel uitsluitend uit de oostelijke helft van het land bekend is. De paardendaas is een imposant grote vlieg en wordt daarom ook vaak gemeld via Waarneming.nl. Op grond daarvan hebben een goed beeld van het voorkomen in ons land.

Herkenning

De paardendaas is een hele grote vlieg, met een lengte van niet minder dan 22 tot 27 millimeter. Het is ook een hele brede en forse dazensoort. De kleur is donkerbruin, het achterlijf heeft in het midden één rij gelijkzijdige, gele driehoekjes. De antenne is uitgebreid rood gekleurd. De buikzijde is donker met opvallend lichte achterranden aan de achterlijfsegmenten. De paardendaas lijkt sterk op de grote runderdaas (T. bovinus), maar die soort is al decennia geleden uitgestorven in ons land. De grijze runderdaas (T. autumnalis) is ook een grote daas, maar minder groot dan de paardendaas. De grijze runderdaas heeft drie rijen grijze vlekjes op het achterlijf, een geheel zwarte antenne en een lichte buik met een zwarte middenstreep. De grijze runderdaas is algemeen op veen- en kleigronden, en waarnemingen uit die gebieden betreffen deze soort. Behalve de paardendaas en grijze runderdaas komen er in Nederland nog zo’n dertig andere soorten dazen voor.

Meer informatie

• Lees meer over dazen en andere opvallende vliegen in het natuurbericht: Nieuwe veldgids: De vliegenfamilies met drie voetkussentjes

Tekst: Theo Zeegers, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto's: Frank Vassen (mannetje paardendaas); Frans Bosch; Martin Scharrott
Grafiek: Waarneming.nl