In de Kamerbrief, voor het debat van woensdag 2 april 2025, stelt de staatssecretaris voor om het natuurbeleid te herijken. Doel van die herijking is dat de daadwerkelijke staat van de natuur meer leidend wordt. Wie goed leest, ziet een voorstel om de noodzakelijke maatregelen voor natuurherstel verder te traineren en een onderbouwing die gebaseerd is op halve waarheden en hele leugens. Dit wekt verwarring en frustreert het uitwerken en uitvoeren van noodzakelijke maatregelen. Een aantal halve waarheden en hele leugens zullen we daarom in dit artikel ontkrachten.
Soorten gaan wel achteruit
De BBB heeft ruime ervaring met desinformatie, maar dat het nu ook via de formele kanalen verspreid wordt is echt schadelijk. De brief stelt dat er 'een toename van veel beschermde soorten en habitats' is. Sommige soorten nemen toe, maar dat is geen kenmerk van kwaliteit. Het aantal ganzen bijvoorbeeld, is bepaald geen indicator voor de kwaliteit van onze graslanden. De kamerbrief geeft een verkeerde voorstelling van zaken, want een veel groter aandeel soorten gaat achteruit of is zelfs al verdwenen.
"Als je consequent weigert te doen wat nodig is, wordt alles onhaalbaar."
Als je kijkt naar de leefgebieden is het nog zorgwekkender. Bijna negentig procent (!) verkeert in een ongunstige staat van instandhouding. Door het uitblijven van maatregelen kan verdere verslechtering niet worden uitgesloten. Er zijn goede kwaliteitsassessments volgens internationaal vastgestelde standaarden – de zogeheten Artikel-17-rapportages – en het is onduidelijk waarom daar niet naar verwezen wordt bij de uitspraken die gedaan worden over de kwaliteit van onze natuur. De passage: 'Het kabinet wil dat de daadwerkelijk gemeten staat van de natuur meer leidend wordt in het natuurbeleid' is ook misleidend. Als je dit echt zou doen, zijn juist meer maatregelen nodig. Dat is al jaren bekend.
Dat het kabinet aangeeft zich te willen houden aan internationale afspraken, is opvallend. De uitspraak in de zaak van Greenpeace, de inbreukprocedure van de EU over de vogelrichtlijn en de natuurdoelanalyses van de Ecologische Autoriteit laten het tegendeel zien. In het landbouwbeleid is norm-overschrijding inmiddels de norm geworden. Dat maakt normaal functioneren onwerkbaar. Marktwerking zorgt ervoor dat de goedwillende boeren moeten stoppen, terwijl bedrijven die problemen veroorzaken verder kunnen uitbreiden.
Noodzakelijke maatregelen worden niet genomen
Minstens zo ernstig als de hele leugens zijn de halve waarheden. Een evidente leugen kun je ontkrachten, een halve waarheid blijft hangen. De kamerbrief stelt dat studies laten zien dat sommige natuurdoelen voor 2050 onhaalbaar zouden zijn. Maar er zijn geen studies die stellen dat doelen onhaalbaar zijn. Er zijn wel heel veel studies die laten zien dat de doelen niet gehaald worden, omdat de noodzakelijke maatregelen niet worden genomen. Als je consequent weigert te doen wat nodig is, wordt alles onhaalbaar.
Soorten en gebieden die beschermd worden, zijn bedoeld als thermometer waarop we kunnen aflezen hoe gezond onze leefomgeving is. Nu blijkt dat we al jarenlang koorts hebben, wil de BBB graag een andere thermometer. Bijzonder is dat er aan de nieuwe doelen allerlei kwaliteiten worden toegekend. Er staat bijvoorbeeld ‘concreet’, ‘getoetst op technisch-ecologische haalbaarheid in 2050’ en ‘beter hanteerbaar maken van Natura 2000 in Nederland, aan meer flexibiliteit voor de herijking van Natura 2000-gebieden en aan het lostrekken van vergunningen problematiek’ in de brief. Terwijl de nieuwe doelen nog bedacht moeten worden en de actualisatie nog ter inzage moet worden gelegd. Het is fabeltjespolitiek.
De hardnekkige, langdurige ontkenning van de feiten maakt alles in het natuurbeleid onwerkbaar: het herstellen van natuur, het legaliseren van PAS-melders, een goede programmatische aanpak, een rekenkundige ondergrens, een gebiedsgerichte benadering, niets werkt zolang je geen maatregelen neemt.
Problemen ontkennen
De strategie van ontkenning kent een lange traditie in het landbouwbeleid. Toen in 2015 het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in de Kamer werd besproken, wees Ger Koopmans, de huidige voorzitter van de LTO, op de grote voordelen voor een ‘fors deel van onze nationale economie’ en het ‘bijna juichende advies van de Raad van State’. Een halve waarheid gevolgd door een hele leugen.
"Er zijn heel veel studies die laten zien dat de doelen niet gehaald worden, omdat de noodzakelijke maatregelen niet worden genomen."
De hele veehouderijketen is goed voor 1,5 procent van het bruto binnenlands product. De winst komt bij een beperkt aantal bedrijven, terwijl de maatschappelijke schade steeds groter wordt. De Raad van State adviseerde negatief over het voorliggend voorstel voor de Programmatische Aanpak en datzelfde deden veel bestuurskundigen, ecologen en economen. Maar recht en wetenschap werden genegeerd en Rijk en Provincies subsidieerden voor twee tot drie miljard aan maatregelen die achteraf wéér niet effectief bleken te zijn. Op vergelijkbare wijze werden ook maatregelen voor het verbeteren van de waterkwaliteit en het aanpakken van verdroging jarenlang getraineerd. Inmiddels schatten provincies dat ze 54 miljard nodig hebben om al deze problemen op te lossen. De bouwsector schat de schade op 100 miljard. De maatschappelijke kosten van de leugenpolitiek in de landbouw zijn nog hoger: de kwaliteit van natuur en landschap gaat verder achteruit, schoon drinkwater wordt duurder en schaarser en het persoonlijk leed van boeren, natuurbeschermers en vele tienduizenden ontredderde vrijwilligers valt niet te becijferen.
Impasse
De impasse waar Nederland nu in zit, toont de geperverteerde werkelijkheid waarin de BBB leeft. Als ze vragen om ‘realistisch’ beleid of ‘haalbare en betaalbare doelen’, redeneren ze vanuit de realiteit van een vervuilende bio-industrie die ten koste gaat van de publieke waarden van een gezonde leefomgeving. De voorgestelde doelsturing heeft als doel om geld naar boeren te brengen en de werkelijke doelen buiten beeld te brengen. De wetenschappelijk meetbare realiteit van de insectensterfte, de biodiversiteitscrisis, de stikstofcrisis, de klimaatopwarming en zowel verdroging als wateroverlast moet buigen voor de politieke realiteit dat de vervuilende verdienmodellen nu de baas zijn op het ministerie dat verantwoordelijk is voor de bescherming en het herstel van onze natuur.
Tekst: prof. dr. Raoul van Beunen, Open Universiteit; dr. Sander Turnhout, SoortenNL
Beeld: Arnold van Vliet, Nature Today; Sander Turnhout, SoortenNL