Winterhoutzwammen niet alleen in de winter

De Winterhoutzwam (Polyporus brumalis) kan het hele jaar door worden gevonden met een top in oktober en november en slechts in gering aantal in juni, juli en augustus. Ze vallen vooral in de winter op omdat er dan maar weinig steelpaddenstoelen worden gevonden. Het is een middelgrote gesteelde redelijk taaie zwam met een bruine tot grijsbruine, iets viltige hoed met twee of drie poriën per millimeter en een lichtbruine, viltige tot fijn schubbige steel. De sporen zijn anders dan bij de andere houtzwammen. Ze zijn meer cilindrisch tot hoekig en 6 tot 7 bij 2 tot 2,4 micrometer. De sporen van de Vroege houtzwam en zijn variëteiten (Polyporus ciliatis sl.) verschillen duidelijk van die van de Winterhoutzwam. Deze zijn meer cilindrisch/elliptisch en 5 tot 6 bij 1,5 bij 2 micrometer.

Winterhoutzwammen komen vooral in de pleisticene regio’s met zandgrond voor: in de duinstreek, de Flevopolders en Zuid-Limburg. Ze worden verreweg het meest aangetroffen in loof- en gemengde bossen op voedselarme, droge zandgronden en in mindere mate in rijke vochtige loofbossen. De Winterhoutzwam groeit saprotroof op dode takken van Berk, Eik en Els. Ze komen zeldzaam op naaldhout zoals Jeneverbes, Grove den en Spar voor. In het buitenland heeft deze soort opvallend vaak andere voorkeuren zoals Hazelaar, Els, Berk en Spar in Duitsland, Lijsterbes in Finland en tot in het hoge noorden vooral Berk.

Polyporus

Het geslacht Polyporus is een interessante groep van paddenstoelen die soms wel wat moeilijk uit elkaar te houden zijn. Sommige namen verwijzen naar de seizoenen: je hebt de Winterhoutzwam (Polyporus brumalis), de Voorjaarshoutzwam (Polyporus ciliatus f.lepideus), de Zomerhoutzwam (Polyporus ciliatus f. ciliatus) en de Vroege houtzwam (Polyporus ciliatus). De Voorjaarshoutzwam en de Zomerhoutzwam zijn verschillende variëteiten van de Vroege houtzwam. Wat verschijnen betreft overlappen deze elkaar geregeld in de tijd. Vooral de algemeen voorkomende Winterhoutzwam wordt dus ook in andere seizoenen waargenomen. Onze vondst voldeed duidelijk aan de kenmerken van de Winterhoutzwam.
Behalve de genoemde houtzwammen, zijn er ook nog een Druppelvlekhoutzwam (Polyporus melanopus) en een Grootporiehoutzwam (Polyporus arcularius). De Nederlandse namen van deze houtzwammen spreken wat herkenning betreft boekdelen. 

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging