Weerschijnzwammen gevonden

Nu veel plaatjeszwammen het in de winter voor gezien houden, vallen de houtzwammen meer op. Een interessante en mooie groep van houtzwammen zijn de weerschijnzwammen. Als groep zijn ze gemakkelijk te herkennen aan de weerschijn op de poriën, als je het zonlicht of een andere lichtbron erop laat schijnen.

Veel grote houtzwammen kunnen jaarrond worden gevonden. Er worden in de winter zelfs speciale houtzwammenexcursies georganiseerd. Ook weerschijnzwammen kunnen in de winter worden gevonden en behoren dan tot de kleurrijkste houtzwammen.

Beukenweerschijnzwam

In Goois Natuurreservaat Spanderswoud werd de Beukenweerschijnzwam (Mensularia nodulosa) gevonden. Landelijk komt de Beukenweerschijnzwam vrij zeldzaam voor op dode en op levende stammen van Beuk, in gemengde bossen of loofbossen op arme zandgrond. Hij wordt vooral in de provincies Utrecht en Gelderland gevonden, elders is hij zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Weerschijnzwammen zijn óf zwakteparasieten óf leven saprotroof op dood hout. De Beukenweerschijnzwam is een zwakteparasiet – een necrotrofe parasiet op levende stammen – die na de dood van zijn gastheer als saprotroof doorgaat op het dode hout. Hij veroorzaakt witrot in het dode hout. Hij is ook wel te vinden op ingerotte, dode delen van levende stammen van Beuk.

Vosrode weerschijnzwam

De zeldzame Vosrode weerschijnzwam (Inocutis rheades, RL; Kwetsbaar) komt vrijwel uitsluitend voor in de Noord- en Zuid-Hollandse kalkrijke duinen op Ratelpopulier, maar ook wel op Witte abeel. Deze opvallende weerschijnzwam staat onder druk, gezien het teruglopende aantal atlasblokken van de afgelopen decennia. Het snelle verdwijnen van de Vosrode weerschijnzwam geldt vooral voor zijn voorkomen in het binnenland, waar de soort altijd al zeldzaam is geweest. Het laatste decennium wordt deze soort in de duinen van Bergen (NH) nog maar weinig aangetroffen. Dit komt niet – zoals sommigen beweren – door de langere droogteperiodes die het gevolg zijn van de klimaatverandering. De meeste zwammen op hout – waaronder de Vosrode weerschijnzwam – kunnen lange droogteperiodes opvallend goed doorstaan. Het komt eerder doordat zijn favoriete boomsoort, de Ratelpopulier, hier in de loop der jaren gestaag aan het verdwijnen is door kap.

Acht soorten

In Nederland komen acht soorten weerschijnzwammen voor, die vroeger allemaal tot het genus Inonotus behoorden. Tegenwoordig zijn deze acht soorten uitgesplitst tot vier genera, namelijk Inocutis (1 soort), Mensularia (3), Pseudoinonotus (1) en Inonotus (3). De Nederlandse naam is gelukkig gebleven!

Kwakkelwinters

Overigens, paddenstoelen die je voorheen laat in de herfst of vroeg in het voorjaar kon vinden, worden in toenemende mate ook in de winter waargenomen. Zo worden onder invloed van het veranderende klimaat – met kwakkelwinters als gevolg – in toenemende mate ook plaatjeszwammen (Basidiomyceten) gevonden.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer (leadfoto: Beukenweerschijnzwam); Martijn Oud