Dunne weerschijnzwam ook in zachte winters te vinden

Dunne weerschijnzwam

In Nederland komen negen weerschijnzwammen voor waarvan vijf soorten op de Rode Lijst staan genoteerd. Je vindt ze zelden aan de basis van een levende stam maar vaker hogerop en dan meestal op een wondplek van de boom.

Op zoek naar winterpaddenstoelen vonden we een mooie weerschijnzwam op ooghoogte in de vork van een wilg. In eerste instantie kon niet worden gezegd om welke soort weerschijnzwam het ging. Na determinatie thuis moest het gezien een aantal unieke kenmerken wel gaan om een Dunne weerschijnzwam (Inonotus cuticularis, Rode Lijst: kwetsbaar). De Dunne weerschijnzwam is een soort die volgens de boeken vrijwel uitsluitend wordt gevonden op Beuk, maar ons exemplaar troffen we in de vork van een zeer oude Schietwilg (Salix alba).

Onder de microscoop

Om erachter te komen of het werkelijk de Dunne weerschijnzwam betreft moet in dit geval de microscoop er wel aan te pas komen. In het hymenium, het sporenvormende deel van de paddenstoel, komen cellen voor met een kenmerkend uiterlijk. Weerschijnzwammen hebben bijna allemaal zogenaamde setae (op een enkele soort na zoals de Vosrode weerschijnzwam, Inonotus rheades, Rode Lijst: kwetsbaar). 

Setae lijken wel wat op buikige min of meer priemvormige cystidia maar zijn geel tot donkerbruin van kleur. Deze setae zitten verborgen in het paddenstoelenvlees, in het hymenium. Meestal zijn setae wat gebogen puntig van vorm, maar bij de verschillende soorten weerschijnzwammen kunnen ze variabel van vorm zijn. De Dunne weerschijnzwam heeft in de hoedhuid opvallend grote setae zitten met haakvormige uitwassen, anders dan bij alle andere weerschijnzwammen die in Nederland voorkomen. Onze vondst betreft dus een Dunne weerschijnzwam. 

Op beuken en andere bomen

De paddenstoel komt matig algemeen in Nederland voor. De soort ontbreekt in het Waddendistrict, Zeeland en de IJselmeerpolders maar is algemeen in de provincies Utrecht en Gelderland. Elders is het een schaarse paddenstoel. Het is een soort van loofbossen  en gemengde bossen op arme zandgrond. 

De Dunne weerschijnzwam is een necrotofe parasiet en veroorzaakt witrot. In Nederland wordt de soort overwegend op Beuk aangetroffen. Dit is in tegenstelling tot de landen om ons heen. Klimaatopwarming heeft nog geen aantoonbaar effect op het voorkomen van deze soort. Bij onze oosterburen kunnen ze ook het hele jaar door worden gevonden, net als in Nederland, maar op meer boomsoorten. In de literatuur worden boomsoorten genoemd als esdoorn, kastanje, eiken en iep. Onze vondst van de Dunne weerschijnzwam op een oude Schietwilg komt blijkbaar maar weinig voor.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer (leadfoto: Dunne weerschijnzwam); Ieko Staal; Martijn Oud