De grootste Vliegenzwam van Nederland

De publieksinventarisatie was een succes en er hebben ruim 150 mensen meegedaan aan de prijsvraag. De winnaar is Nel van der Aa met een Vliegenzwam met een diameter van maar liefst 29 centimeter. Echt een enorm exemplaar! Deze Vliegenzwam heeft Nel gevonden in Oosterhout (NB) langs de weg waarlangs ze dagelijks van haar werk naar huis fietst. Nel had via Nature Today van de prijsvraag gehoord. “Er stonden nog meer grote Vliegenzwammen, maar dit was echt de grootste.”

Ze had een rolmaatje aan haar sleutelbos, waardoor ze een foto met meetlint kon maken. Nel kijkt in de herfst best vaak naar paddenstoelen en kent de meeste soorten wel. Dit was echter de eerste die ze heeft doorgegeven. We hopen  dat de winst van de prijsvraag Nel stimuleert om vaker waarnemingen van paddenstoelen door te geven. Als prijs voor het vinden van de allergrootste Vliegenzwam heeft Nel de driedelige set veldgidsen voor paddenstoelen gekregen.

In 2012 hebben paddenstoelliefhebbers in Vlaanderen ook een zoektocht georganiseerd naar de grootste Vliegenzwam. De grootste die toen gevonden was, had een doorsnede van 23 centimeter. Daar gaan we in Nederland dus duidelijk overheen!

Grootte afhankelijk van voedsel en vocht

De grootte van paddenstoelen kan sterk variëren en hangt vooral af van de voedselrijkdom van de bodem en de beschikbaarheid van bodemvocht. Paddenstoelen zoals de Vliegenzwam ontwikkelen zich ondergronds als een zogenaamd primordium. Voordat de paddenstoel boven de grond komt, zijn vrijwel alle cellen al gedeeld. Meestal is dan alleen nog maar voldoende vocht nodig om de cellen te laten strekken en de paddenstoel te laten groeien. Dat kan soms heel snel gaan, waar het spreekwoord 'Als paddenstoelen uit de grond schieten' vandaan komt. Maar padenstoelenvruchtlichamen kunnen ook nog cellen ontwikkelen boven de grond, en op deze manier verder in grootte toenemen.

Wetenschappelijk is er nog niet zo veel bekend over waarom de ene paddenstoel veel groter is dan de andere. Een fylogenetisch onderzoek toonde wel aan dat saprotrofe paddenstoelsoorten gemiddeld kleinere vruchtlichamen hebben dan ectomycorrhiza-soorten. Dit verschil houdt waarschijnlijk verband met de beschikbaarheid van hulpbronnen via de gastheer. Ook lijkt het erop dat de grootte van vruchtlichamen van paddenstoelsoorten ook afhankelijk is van de aanwezigheid van andere, concurrerende paddenstoelsoorten. Zo heeft de Groene knolamaniet, die nauw aan de Vliegenzwam verwant is, in Noord-Amerika gemiddeld grotere vruchtlichamen dan in Europa.

Tienduizenden nieuwe waarnemingen

Ook de inventarisatie van de Vliegenzwam was een groot succes. In totaal heeft de inventarisatie ruim 40.000 nieuwe waarnemingen opgeleverd, die verzameld zijn door bijna 10.000 waarnemers. Nog niet eerder heeft een paddenstoelenproject zoveel mensen bij paddenstoelen weten te betrekken. Het uitwerken en interpreteren van deze gegevens is een hele klus en in volle vaart. We verwachten binnenkort meer resultaten bekend te kunnen maken.

Meer informatie

• De Paddenstoel van het Jaar 2023 is de Zwartwordende wasplaat. Een echte graslandpaddenstoel in vrolijk oranje, die je met wat geluk en beleid misschien wel in je gazon kan laten groeien.

Tekst: Melchior van Tweel en Herman Sieben, Nederlandse Mycologische Vereniging 
Foto’s: Nel van der Aa