Zoek de Vliegenzwam

Dit jaar is de Vliegenzwam de paddenstoel van het jaar, en de Nederlandse Mycologische Vereniging en KNNV Vereniging voor Veldbiologie hebben samen met IVN Natuureducatie en Waarneming.nl het initiatief genomen om zoveel mogelijk vindplaatsen van de Vliegenzwam in kaart te brengen. Vanaf 24 september 2022 organiseren de organisaties in het hele land excursies, cursussen en een wedstrijd wie de grootste Vliegenzwam kan vinden. Zaterdag is ook de Europese dag van de Paddenstoel en begint de Week van de Veldbiologie, georganiseerd door de KNNV.

Duizenden waarnemingen

In 1991 en 2000 zijn grote publieksinventarisaties geweest naar de verspreiding van de Vliegenzwam. Deze inventarisaties waren een groot succes en hebben vele duizenden extra waarnemingen opgeleverd. In 2022 willen we deze inventarisatie voor de derde keer doen. Na een lange, droge periode heeft het de afgelopen weken eindelijk geregend en komen de eerste waarnemingen van Vliegenzwammen binnen. Met de inventarisatie van 2022 willen we het voorkomen van deze paddenstoel vergelijken met de gegevens uit 1991 en 2000. Ook willen we onderzoeken hoe stikstofdepositie, verzuring en klimaatverandering de verspreiding van de Vliegenzwam hebben beïnvloed. Ectomycorrhiza-paddenstoelensoorten zoals de Vliegenzwam zijn gevoelig voor stikstofdepositie. De vraag is dan ook of deze paddenstoel nog wel gevonden wordt in de door braam en grassen overwoekerde bossen. Misschien zijn ze vooral nog in schrale bermen, parken en tuinen te vinden. Ook is het interessant bij welke boomsoort de Vliegenzwam voorkomt. Met gedetailleerde waarnemingen kunnen we betere conclusies over het voorkomen en de omstandigheden van deze paddenstoelensoort trekken.

Vliegenzwammen houden van bomen

De Vliegenzwam is een zogenaamde ectomycorrhiza-soort. Dat wil zeggen dat de paddenstoel ondergronds samengroeit met wortels van bomen. Daarbij worden water en suikers uitgewisseld en zowel de schimmel als de boom hebben hier voordeel van. De Vliegenzwam groeit vooral samen met berken, eiken en dennen, maar kan ook bij andere loof- en naaldbomen groeien. De soort komt vooral voor op de zandgronden in het midden, zuiden en oosten van het land en in de duinen. Maar ook in Laag-Nederland komt de Vliegenzwam voor, bijvoorbeeld in wegbermen of parken waar zand is opgebracht. De soort is dus bijna overal wel te vinden.

Publieksinventarisatie en prijsvraag

We roepen alle natuurliefhebbers op om dit jaar waarnemingen van de Vliegenzwam door te geven. Waarnemingen kunnen via de gebruikelijke kanalen worden doorgegeven, zoals Waarneming.nl, Obsmapp, ObsIdentify, Telmee.nl of de NDFF Verspreidingsatlas. Noteer ook de boom waar de paddenstoel bij staat en het leefgebied (bos, berm, laan, stedelijk gebied).

In 2012 is in Vlaanderen een publieksactie geweest om de grootste Vliegenzwam te vinden. Ook dit was een groot succes. De winnaar had een Vliegenzwam gevonden met een hoed van 23 centimeter breed! Dit vraagt natuurlijk ook hier om een prijsvraag: wie vindt dit jaar in Nederland de grootste Vliegenzwam? En: is die groter dan de grootste Vliegenzwam van België? Als je mee wilt doen met de prijsvraag, maak dan een foto van de hoed van de Vliegenzwam met een liniaal erop en geef de waarneming door via het speciale invoerscherm op Waarneming.nl. De vinder van de grootste Vliegenzwam wint – behalve eeuwige roem – de complete set van de Veldgids Paddenstoelen.

Meer informatie

• Meer informatie over de Vliegenzwam, de excursies, de prijsvraag en het doorgeven van waarnemingen is te vinden op de website van de NMV.
• Alle activiteiten in de Week van de Veldbiologie 2022 zijn te vinden op de website van de KNNV, waaronder ook veel paddenstoelenexcursies en -cursussen.

Tekst: Melchior van Tweel en Herman Sieben, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Melchior van Tweel