2016 heeft een late tot zeer late herfst en daarmee een uitzonderlijk lang groeiseizoen

De afgelopen week is de natuur volop in de herfststand gekomen. Het waren de wat lagere temperaturen  rond 23 oktober die het proces van bladverkleuring en bladval een extra impuls hebben gegeven. De echte herfstkleuring liet lang op zich wachten door de zeer warme septembermaand. Met een gemiddelde temperatuur van 17,3 °C leek het een in vergelijking met vroeger een warme zomermaand. Uit eerder onderzoek blijkt dat de septembertemperatuur een belangrijke invloed te hebben op de snelheid van bladverkleuring.

Met onderstaande tabel kun je bepalen hoe vroeg of laat herfstgebeurtenissen zijn als ze tussen 1 en 10 november plaatsvinden. Als bijvoorbeeld in de eerste 10 dagen van november alle bladeren van de berk verkleurd raken dan is dat zeer laat. Normaal hebben berken rond deze tijd geen bladeren meer aan de bomen.

Tabel: Karakterisering van hoe vroeg of laat herfstgebeurtenissen zijn als ze tussen 1 en 10 november plaatsvinden

Bovenstaande twee foto's laten het verschil in bladverkleuring zien van een berk in de Lumentuin van Wageningen University op 2 november 2015 en 3 november 2016. Het verloop van de bladverkleuring van deze berk in 2015 en 2016 is goed te zien in Figuur 1. Met grote regelmaat is van tien willekeurige plaatsen van 10 blaadjes bepaald of ze verkleurd zijn (vier plaatsen beneden, drie middenin en drie bovenin de boom). Wat opvalt is dat de bladverkleuring dit jaar vroeg op gang kwam. Mogelijk door de voor augustus zeer koude nacht van 10 op 11 augustus. Door de zeer hoge temperaturen vielen de geel geworden blaadjes er af en stopte de bladverkleuring waardoor het percentage bladverkleuring weer terugliep. Pas eind oktober en begin november liep de verkleuring snel op. Dit was zo'n 11 dagen later dan in het ook al late 2015 toen de bladverkleuring al begin oktober snel opliep.

Ook de witte paardenkastanjes waren dit jaar beduidend later dan in 2015, bijna 2 weken. Onderstaande foto's van de mate van bladverkleuring op 7 oktober 2015 en 7 oktober 2016 en Figuur 2 laten dit goed zien.

Herfstkleuring meten met satelliet

Het verloop van de herfstkleuring is ook goed waar te nemen met de Groenmonitor (www.groenmonitor.nl) van Wageningen Environmental Research (Alterra). Drie keer per week worden met satellieten van geheel Nederland gedetailleerde foto’s met een resolutie van 25 bij 25 meter gemaakt. In Figuur 3 staat het verloop van de gemiddelde Groenindex in de jaren 2013 tot en met eind oktober weergegeven. Daaruit is te zien dat de groenindex in de winter net als in 2014 in de wintermaanden relatief hoog lag begin dit jaar. De zeer warme november en recordwarme december zorgde voor een recordvroege bloei van veel vroege voorjaarsbloeiers. Halverwege maart begon de Groenindex al op te lopen. De lijn volgde grotendeels het pad van het zeer warme en zeer vroege 2014. Daar waar 2014 een onverwachts vroege afname van de groenheid liet zien bleef zakte de Groenindex dit jaar pas echt in oktober flink naar beneden. Daarmee volgt 2016 het pad van 2015 die ook een late herfst had. De combinatie van een zeer vroege start en een laat einde zorgt ervoor dat 2016 de boeken in gaat als een jaar met een zeer lang groeiseizoen.

Geef ook herfstwaarnemingen door

In het kader van De Natuurkalender vragen we mensen om aan ons door te geven (anoniem of met account), wanneer bepaalde herfstverschijnselen voor het eerst gezien worden. Op deze pagina vind je een overzicht van alle herfstwaarnemingen die in november doorgegeven kunnen worden.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender Wageningen University & Research, Gerbert Roerink, Wageningen University & Research
Foto’s: Wichertje Bron en Arnold van Vliet