Het aantal natuurlijke verkeersslachtoffers in Nederland is hoog. Naast miljoenen insecten en meer dan honderdduizend egels gaat ook om duizenden reeën, dassen en wilde zwijnen. Vaak worden deze dieren ergens in de buurt in de natuur achtergelaten, daar komen ze uit voort en maken ze deel van uit. Het achterlaten van dit zogenoemde valwild is van groot belang voor de biodiversiteit in natuurgebieden. Voedingsstoffen die op andere wijze niet altijd gemakkelijk beschikbaar zijn – zoals zouten en mineralen als calcium, kalium, magnesium en ijzer – blijven zo in de natuur, zijn een voedigingsbron voor andere dieren en dragen bij aan een gezonde bodem en vegetatie.
Het belang van dode dieren
Veel bedreigde en zeldzame soorten zijn afhankelijk van dode dieren in de natuur. Van nature zien grote roofdieren, zoals wolven, deze soorten als een voedselbron. ARK Rewilding Nederland doet in samenwerking met natuurbeheerders al jarenlang onderzoek naar kadaverplekken. Uit decennia van veldonderzoek en met wildcamera’s blijkt dat er een enorme verscheidenheid aan diersoorten naar de kadavers toe komt. Meer dan honderd soorten vogels en zoogdieren profiteren van dode dieren in de West-Europese natuur, waaronder raven, buizerds, koolmezen, maar ook vele honderden soorten insecten, waaronder veel kevers, vliegen en vlinders, zoals de bedreigde grote weerschijnvlinder. Dode dieren in de natuur zijn voor deze soorten hun levenslijn.
Veranderen wolven van jagers in aaseters?
Wolven komen met regelmaat bij een kadaver wanneer deze in wolvengebied ligt. Wat opvalt, is dat ze dan vaak wel interesse in het kadaver tonen, maar er zelden van eten. Wolven hebben een sterke voorkeur voor verse prooien, een aan bederf onderhevig kadaver is daardoor snel minder aantrekkelijk. In de periode 2020-2022 werd van 94 valwildkadavers op de Veluwe vastgesteld dat vier keer een volledig dier is benut dan wel meegenomen door wolven. Van twee aanvullende keren is dit waarschijnlijk, maar valt het niet met zekerheid te zeggen vanwege een niet-functionerende camera. Buiten de Veluwe is twee keer vastgesteld dat een wolf een dood dier bezocht. Beide keren is daar niet van gegeten.
Op de Veluwe blijkt dat als er van dode dieren gegeten wordt, dit doorgaans in de vroege ochtend gebeurt. Juist deze benutting aan het einde van de nacht is interessant. Wolven hebben dan een hele nacht de tijd gehad om op prooidieren te jagen voor een verse maaltijd en wanneer dit onsuccesvol is, lijken ze op kadavers terug te vallen. Het gebruiken van een dergelijke terugvaloptie is al bekend, maar dan bij predatie op schapen. Wolven eten 98 procent wild, maar als de wilde optie niet voor handen is, vallen ze terug op makkelijke voedselbronnen zoals schapen. Op deze manier geredeneerd, zou valwild juist kunnen bijdragen aan het voorkomen van predatie, maar op basis van het aantal waarnemingen kunnen nog geen harde conclusies worden getrokken. Daar moet bijgezegd worden dat valwild in relatie tot predatie een marginale kwestie is en zal blijven. Van alle aanvallen op schapen, stonden in 95 procent van de gevallen de dieren niet beschermd. Van de overige vijf procent bleek het hek bij drie procent niet goed geplaatst.
Natuurherstel als oplossing
Net als bij veel andere problemen met de landbouw ligt de oplossing bij landinrichting. Het is spijtig dat er zoveel verkeersslachtoffers vallen, maar als we het natuurnetwerk in Nederland voltooien en wegen wildpasseerbaar maken, zal het aantal wildaanrijdingen dalen en worden gebieden waar sprake is van vraatschade bereikbaar voor wolven zodat daar de wildstand op natuurlijke wijze gereguleerd zal worden. In de tussentijd moeten we het valwild vooral teruggeven, zodat de natuur deze dieren niet ‘dubbel’ ontnomen wordt. De dode dieren dragen bij aan een zo compleet mogelijk natuur en het functioneren van natuurlijke kringlopen. ARK en andere natuurorganisaties beschikken over veel kennis en (camera)bewijs over hoe de kadavers worden gebruikt door wilde dieren. Als daar één ding uit blijkt, is het wel het belang van deze dode dieren in de kringloop van het leven in de natuur.
Meer informatie
- Lees meer in dit Nature Today-artikel
Tekst: Glenn Lelieveld, Bart Beekers, Leo Linnartz, Sander Turnhout en Lars Soerink
Beeld: Jeroen Helmer; ARK Rewilding Nederland