Geel Schorpioenmos, Hamatocaulis vernicosus in de Meppelerdieplanden

Zeer zeldzaam Geel schorpioenmos blijft toenemen in Meppelerdieplanden

BLWG
4-NOV-2016 - Geel schorpioenmos, een bedreigde soort uit moerasgebieden, werd vanaf 1965 als uitgestorven beschouwd in Nederland. In 1991 werd hij echter voor het eerst weer aangetroffen in moerasgebied de Meppelerdieplanden, waar nu de grootste populatie van Nederland voorkomt. Geel schorpioenmos komt hier nu drie keer zo vaak voor als in 2004. Een succesverhaal voor het natuurbeheer.

Geel schorpioenmos

Geel schorpioenmos is een zeer zeldzame soort, ook in Europa, en wordt in Nederland beschermd vanwege de  Europese Habitatrichtlijn. Geel schorpioenmos was tot de laatste vondst in 1965 een zeer zeldzame soort in Nederland. Daarna werd deze als uitgestorven beschouwd tot in 1991 toen de soort werd aangetroffen in de Meppelerdieplanden. Inmiddels komt Geel schorpioenmos ook op enkele andere plekken in Nederland voor, waaronder de Wieden, Twente, Veluwezoom en de Gelderse Vallei. Geel schorpioenmos groeit in permanent natte, matig voedselarme graslanden met een laagblijvende vegetatie. Maar het meest bijzondere is dat het water veel ijzer moet bevatten. Deze combinatie van factoren is de reden waarom de soort zo zeldzaam is.

De toename van Geel schorpioenmos in de Meppelerdieplanden

Meppelerdieplanden

De Meppelerdieplanden liggen langs het Meppelerdiep, ten westen van Meppel en grenzen aan het laagveengebied van De Wieden. Het gebied is in eigendom en in beheer bij Natuurmonumenten. Er komen veel bijzondere plantensoorten voor. In de zomer zijn grote delen roodbruin gekleurd van het Moeraskartelblad. Het gebied is niet vrij toegankelijk.

Monitoring

Elke drie jaar wordt de verspreiding van Geel schorpioenmos gedetailleerd in kaart gebracht. Deze kartering wordt sinds 2004 elke drie jaar uitgevoerd in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring. Alle gebieden zijn ingedeeld in vakken van 10 bij 10 meter en voor elk van die vakken is, via een vastgesteld protocol, gescoord of Geel schorpioenmos er voorkomt. In bijna 6000 van zulke vakken is deze inventarisatie uitgevoerd, waarvan ongeveer de helft in de Meppelerdieplanden liggen.

Toename

Het aantal vakken mét Geel schorpioenmos in de Meppelerdieplanden is gestegen van 388 in 2004 naar 1354 in 2016. In de eerste jaren kwam de soort verspreid en vooral aan de noordzijde van het gebied voor. Inmiddels komt Geel schorpioenmos in een groot gedeelte van de Meppelerdieplanden voor. Omdat Geel schorpioenmos in West-Europa geen sporenkapsels vormt, kan deze soort zich moeilijk verspreiden over grote afstanden. Verspreiding binnen een natuurgebied is echter gemakkelijk. Alle gebieden worden jaarlijks in de nazomer gemaaid en met het maaien worden de fragmenten verspreid. De toename van Geel schorpioenmos in de Meppelerdieplanden kan waarschijnlijk verklaard worden doordat de soort geschikte maar lege groeiplekken opvult. Inmiddels heeft de soort zo goed als alle potentiële groeiplekken gekoloniseerd. Daarmee zijn de Meppelerdieplanden verreweg de belangrijkste groeiplaats van Geel schorpioenmos in Nederland.

Zorgvuldig beheer belangrijk

Natuurmonumenten heeft in de Meppelerdieplanden de waterkwaliteit verbeterd waardoor de sterke uitbreiding mogelijk werd. Ondanks de sterke toename binnen dit gebied blijft de soort vooralsnog op de Rode Lijst van bedreigde soorten staan, vanwege het verdwijnen uit flink wat natuurgebieden in de periode na 1950. Dat zorgvuldig beheer nodig is voor deze soort, blijkt uit de trends in andere gebieden die worden gemonitord: In de andere gebieden waar het Geel schorpioenmos wordt gemonitord is de soort achteruitgegaan of verdwenen.                                                                                      

Tekst: Melchior van Tweel, Ecologisch Adviesbureau Van Tweel en Laurens Sparrius, BLWG
Foto: Melchior van Tweel
Kaart: Melchior van Tweel, Kadaster & NDFF

  

  

Laatste berichten

Zie ook