Bijzondere mossen op Veluwse zandgronden

Bosveenmos

Maarten Immerzeel, ecoloog bij Bosgroep Midden Nederland: “Tijdens floramonitoring in bossen op de droge Veluwse zandgronden verwacht je niet direct bijzondere mossen tegen te komen. De verrassing was dan ook groot om in een droog dennenbos net ten zuiden van Nunspeet een groeiplaats van bosveenmos (Sphagnum quinquefarium) tegen te komen. Dit is een Rode Lijstsoort die slechts een aantal vindplaatsen in Nederland kent, met een voorkeur voor arme bossen. Omdat het type bossen waar de soort voorkomt doorgaans weinig interessants te bieden heeft voor floristen, is het niet ondenkbaar dat er meer groeiplaatsen op de Veluwe of de Heuvelrug verborgen zijn.”

Meerdere bedreigde soorten aangetroffen

Tijdens karteringen op verschillende droge heides en graslanden hebben de ecologen meerdere bedreigde Rode Lijstsoorten aangetroffen. “Op de Zuidwest-Veluwe blijken grote groeiplaatsen grijze bisschopsmuts (Racomitrium canescens) aanwezig te zijn,” vertelt Maarten. “De soort groeit in droge schraalgraslanden en heeft kenmerkende lange glasharen. Een andere opvallende soort is gekroesd gaffeltandmos (Dicranum spurium). Deze soort, die er in gedroogde toestand 'gekroesd' uitziet, vonden we op enkele plekken op de heide in Epe." De soort is de afgelopen decennia sterk achteruitgegaan en komt nog maar in enkele tientallen atlashokken voor. Heel bijzonder dus, deze waarneming.

Levermossen zie je snel over het hoofd

Op vochtige heideterreinen of vochtige plekken in droge heideterreinen zijn soms, verscholen tussen pijpenstrootjepollen en heidestruiken, kleine bebladerde levermossen te vinden. Tijdens een vegetatie- en florakartering in heideterreinen van de gemeente Epe en Heerde, bleken op veel plekken meerdere voor vochtige heide kenmerkende soorten voor te komen. Soorten als broedkelkje (Gymnocolea inflata), veendubbeltjesmos (Odontoschisma sphagni) en aarmaanmos (Cephalozia macrostachya) hebben het moeilijk als gevolg van verdroging en vergrassing van heideterreinen, en lijken landelijk achteruit te gaan.

Maarten: “Deze soorten worden door hun geringe omvang en soms verborgen groeiplaats echter snel over het hoofd gezien. Het is daarom zeker de moeite waard tijdens inventarisaties wat extra inspanning te leveren op kansrijke plekken op de heide. Om zo het eventuele voorkomen van kleine levermossen goed vast te kunnen stellen!”

Monitoring van soorten

Voor het in kaart brengen van natuurwaarden worden er ieder jaar verschillende soorten gemonitord, van flora, vegetatie, (bos)structuur en broedvogels tot insecten. Deze monitoring vindt plaats in het kader van SNL. De meeste ecologen hebben een eigen expertise.

Bij een SNL-floramonitoring noteer je specifieke planten-, mos- en korstmossoorten die je in een gebied tegenkomt, soorten die kenmerkend zijn voor bepaalde beheertypen. Onder deze zogenaamde ‘kwalificerende’ soorten bevinden zich ook kleine mossen, waarvoor je flink op de knieën moet. Er zijn enorm veel mossoorten in Nederland, en vaak zijn ze gebonden aan specifieke regio’s of vegetatie- of bodemtypen.

Tekst: Bosgroepen
Foto's: Maarten Immerzeel, Bosgroepen (leadfoto: een typische groeiplaats voor gekroesd gaffeltandmos)