Eendagsvliegen veroorzaken na lange tijd weer zomerse sneeuwval
EIS Kenniscentrum InsectenBericht uitgegeven door EIS Kenniscentrum Insecten & andere ongewervelden op [publicatiedatum]
Op 1 augustus werd het eerste volwassen exemplaar van het jaar gezien van schoraas, de beroemde eendagsvlieg of haft, bekend van het fenomeen ‘zomersneeuw’ in de periode rond de gouden eeuw. Nadat de soort bijna 80 jaar geleden verdwenen was uit Nederland lijkt hij ieder jaar weer massaler te vliegen, zodat op sommige plaatsen langs de grote rivieren inmiddels weer daadwerkelijk gesproken kan worden van een ‘sneeuwval’ aan eendagsvliegen. Wie deze zomer in de buurt van de grote rivieren verblijft, heeft komende twee weken nog kans om dit spectaculaire natuurverschijnsel te aanschouwen.
Schoraas (Ephoron virgo) is samen met oeveraas (Palingenia longicauda) één van de twee beroemde Nederlandse eendagsvliegen uit de grote rivieren. Vóór de vervuiling ervan stegen er op sommige avonden zulke grote aantallen op uit de rivier om vervolgens weer neer te dalen op aanliggende oevers en steden, dat wel van ‘zomersneeuw’ werd gesproken. Een fenomeen dat op sommige plaatsen in de wereld nog steeds voor een bescheiden ontwrichting van het openbare leven kan zorgen. Zo kunnen radarbeelden tijdelijk verstoord raken en nog steeds worden op boulevards langs rivieren in midden Europa de lichten ’s avonds een uurtje gedoofd om te voorkomen dat de volgende dag dikke lagen eendagsvliegen het café uit geschept moeten worden. Over het algemeen echter zorgt het fraaie verschijnsel, al dan niet dankzij de combinatie met warme, romantische weersomstandigheden, voor fascinatie en bewondering.
Niemand had 30 jaar geleden durven hopen dat het fenomeen zomersneeuw zich ooit nog zou voordoen in Nederland. In 1936 werd langs de Maas bij Plasmolen de laatste schoraas gevangen die eens met miljoenen uit de grote rivieren op steeg. Oeveraas was al eerder (rond 1900) uit de rivieren verdwenen als gevolg van de “normalisatie” van het zomerbed, waardoor er geen ruimte meer was voor de kleibanken waarin de grootste Europese eendagsvlieg zijn gangen uitgroef. Groot was de verrassing toen in 1991, betrekkelijk kort na het schoorvoetende herstel van de Rijn, een schoraaslarve werd gevangen nabij Tolkamer. Nu, 25 jaar verder, zijn op sommige plaatsen langs de rivieren al weer indrukwekkende zwermen waar te nemen van het schoraas. Zo werd de soort afgelopen week met duizenden gezien langs de Waal bij Bemmel en de Rijn bij Opheusden.
Schoraas, Blauwe kamer, Opheusden, 5 augustus 2015 (film: Bram Koese)
Wie zelf een keer wil proberen om het fenomeen te zien, heeft een beetje geluk nodig. Massale zwermen lijken zich alleen in de eerste twee weken van augustus voor te doen en dan alleen op warme, droge, liefst vochtige zomeravonden. Laat je niet misleiden door het feit dat er rond half tien ’s avonds aan de waterkant nog weinig te zien valt. Pas een half uur na zonsondergang komt het uitsluipen op gang. Eerst scheren de mannetjes over het water, ongeveer een uur later gevolgd door de vrouwtjes. Zo’n anderhalf uur na zonsondergang komt het uitsluipen tot een hoogtepunt. Voordat de ochtend is aangebroken zijn alle haften reeds overleden en herinnert niets dan enkele vleugels in spinnenwebben aan het onstuimige paringsritueel de nacht ervoor. Met een beetje geluk herhaalt het fenomeen zich op de eerstvolgende warme avond met een nieuw cohort. Schoraas is te herkennen aan het formaat (2 tot 3 centimeter, exclusief de staartdraden), de zeer bleke geel tot witte kleur en een extreem dicht netwerk aan vleugeladeren.
Waarnemingen en foto’s van schoraas kunnen worden ingevoerd op Waarneming.nl.
Tekst: Bram Koese, EIS Kenniscentrum insecten & andere ongewervelden & Alexander Klink
Foto: Alexander Klink
Film: Bram Koese