Vlaamse Aalscholvers: over hun hoogtepunt heen?
Bericht uitgegeven door Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek [land] op [publicatiedatum]
Ooit sterk vervolgd en bedreigd. Vervolgens beschermd met een geleidelijk herstel tot gevolg. Nu weer alomtegenwoordig en net zo controversieel als vroeger. Voor natuurbeschermers is de terugkeer van de Aalscholver een gigantisch succesverhaal; hengelaars en viskwekers zien er vooral een grote bedreiging in voor visbestanden. Maar loopt het nog steeds zo'n vaart met de Aalscholver? Recente telresultaten wijzen op een kentering.
De Aalscholver heeft in Vlaanderen een bewogen geschiedenis achter de rug. In de eerste helft van de 20ste eeuw fluctueerde het aantal broedparen sterk, vooral door menselijk toedoen. Toen tijdens de Tweede Wereldoorlog de vervolging van Aalscholvers tijdelijk afnam, bereikten de aantallen in heel wat kolonies hun hoogtepunt. Maar daarna ging het steil bergaf: kolonies werden verstoord, nestbomen werden omgehakt en de populatie kelderde. In 1965 kwam de soort voor het laatst tot broeden in Vlaanderen. Een kentering kwam er op het eind van de jaren 80. De eerste succesvolle broedgevallen werden opgetekend in 1993, toen kolonies zich vestigden in Woumen en Rijkevorsel. Daarna is het bijzonder snel gegaan en is zowel het aantal broedplaatsen als het aantal broedparen sterk gestegen.
De populatieontwikkeling van de Aalscholver wordt in Vlaanderen nauwkeurig opgevolgd. Elk jaar worden gestandaardiseerde tellingen uitgevoerd die een goed beeld geven van de populatiegrootte en de verspreiding van deze soort. In 2011 en 2012 werden in Vlaanderen respectievelijk 1113 en 1177 bezette nesten geteld. Hiermee lijkt de soort over haar hoogtepunt heen en stagneert de populatie zich op het niveau van 2010. In Wallonië werden in 2012 438 broedparen geteld zodat het Belgische totaal voor 2012 neerkomt op 1615 paren. Het absolute topjaar was 2008, toen 1705 nesten werden geteld.
Om de oorzaken van de vastgestelde trends beter te begrijpen, worden sinds 2011 in zes Vlaamse kolonies gegevens verzameld over het broedsucces. Gemiddeld lag het broedsucces in 2012 iets lager dan in 2011. Per nest waren er gemiddeld 13% minder jongen dan in 2012. Naar de oorzaak van die afname is het gissen. De weersomstandigheden tijdens het broedseizoen waren in 2012 aanzienlijk slechter dan in 2011 (overwegend koud en nat, met enkele heftige onweersbuien tussendoor). Om duidelijke verbanden te kunnen leggen tussen broedsucces en mogelijk beïnvloedende factoren zijn echter gegevens uit meer jaren noodzakelijk.
Het maximale populatieniveau wordt in Vlaanderen vermoedelijk vooral bepaald door het beschikbare voedselaanbod, zoals ook in tal van Nederlandse gebieden werd vastgesteld. Als het voedselaanbod te gering wordt voor de toenemende aantallen, dan volgt vaak een afname van het broedsucces. Het geringer aantal grootgebrachte jongen leidt uiteindelijk tot een afname van de populatie, tot op een niveau waarbij er een evenwicht ontstaat tussen voedselaanbod en het aantal Aalscholvers.
Meer info over de lopende aalscholveronderzoeken vind je hier.
Tekst: Koen Devos, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)