Verdere opmars van de hooikoortsplant Alsemambrosia in Nederland

Alsemambrosia (Ambrosia artemisiifolia) komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika, maar is onbedoeld via goederen- en grondstoffenvervoer in Europa terechtgekomen. Sinds het begin van deze eeuw heeft Alsemambrosia zich weten te verspreiden in grote delen van Europa, waaronder ook Nederland. Voor de volksgezondheid is het van groot belang om verdere uitbreiding van Alsemambrosia te voorkomen aangezien het pollen ernstige hooikoortsklachten kan veroorzaken. Dit gebeurt vooral tijdens de bloeiperiode in augustus en september, wanneer de meeste andere allergene planten al zijn uitgebloeid.

Hoewel het aantal meldingen van Alsemambrosia in ons land na 2014 relatief laag was, is het sinds 2018 weer toegenomen. In 2023 werden er bijna 600 waarnemingen gemeld, verdeeld over meer dan 400 kilometerhokken. Dit is een stijging van ongeveer 14 procent ten opzichte van het aantal kilometerhokken in 2022. Deze toename kan deels worden verklaard doordat meer mensen de soort herkennen en actief melden.

De meeste waarnemingen (59 procent) van Alsemambrosia zijn afkomstig uit tuinen en andere privéterreinen. Het overige deel (41 procent) van de waarnemingen is afkomstig uit openbare ruimten en natuurgebieden. Deze zijn gemeld aan de betreffende beheerders met het verzoek de planten te verwijderen. Gelukkig werd op het merendeel van de gemelde waarnemingen positief gereageerd en is actie ondernomen om Alsemambrosia aan te pakken.

Potentieel risico voor akkers

Alsemambrosia kan uitgroeien tot een schadelijk onkruid in de akkerbouw. De plant kan door concurrentie om licht, water en voedingsstoffen de opbrengst en kwaliteit van lagere gewassen, zoals aardappelen en bieten, verminderen. Ook bij hogere gewassen zoals maïs, zonnebloemen en graangewassen kan er opbrengstverlies optreden als Alsemambrosia in de akker aanwezig is. In Hongarije, bijvoorbeeld, zorgt Alsemambrosia al voor grote problemen in zonnebloemvelden. Hier kan geen standaard herbicide worden gebruikt, omdat Zonnebloem en Alsemambrosia verwante soorten zijn. Ook in andere Europese landen zoals Frankrijk, Italië, Oekraïne en Duitsland zorgt Alsemambrosia al tientallen jaren voor grote problemen voor zowel de akkerbouw als de volksgezondheid.

Op dit moment zijn er enkele akkers in Nederland waar een grote populatie Alsemambrosia is gevestigd. De zaden van de plant kunnen tot wel veertig jaar kiemkrachtig blijven in de bodem, waardoor de soort lastig te bestrijden is. Door klimaatverandering kan ze steeds verder uitbreiden en de verwachting is dat de soort ook in Nederland voor meer problemen kan zorgen als we de huidige planten de kans geven zaad te vormen. Vooral de bestrijding van Alsemambrosia in biologische akkers is een grote uitdaging omdat met name mechanische methodes worden gebruikt en niet altijd het gewenste resultaat opleveren. Daarom is het belangrijk om zo veel mogelijk mensen en terreinbeheerders bewust te maken van de risico’s van deze plant, populaties al zo veel mogelijk te bestrijden en verder te onderzoeken welke bestrijdingsmethoden het meest effectief zijn.

Help mee

Bestrijding begint met het herkennen van de soort en het vervolgens doorgeven van de waarneming. FLORON biedt diverse hulpmiddelen aan, waaronder determinatievideo’s en webinars, om burgers en terreinbeheerders te helpen bij de herkenning van Alsemambrosia. Bij verwijdering is het belangrijk om de plant in het restafval te deponeren om verdere verspreiding te voorkomen. De NVWA heeft factsheets opgesteld met daarin informatie over de bestrijding van ambrosia in tuinen, akkers, gemeentegronden en natuurterreinen.

Om deze hooikoortsplant onder controle te houden en hooikoortsklachten in het najaar te verminderen is actie nodig! Iedereen kan meehelpen door:

• Waarnemingen direct te melden via digitale platformen zoals de speciale smartphone-app snApp de exoot, de VERA-app of Waarneming.nl. Automatische herkenning van foto’s is mogelijk via ObsIdentify, Pl@ntNet of iNaturalist. Alle Alsemambrosia-waarnemingen in openbare ruimte en natuurgebieden worden gemeld aan terreinbeheerders door FLORON.
• Bij de waarneming ook het aantal planten door te geven en of je de plant al hebt verwijderd.

Staat er veel of al vele jaren Alsemambrosia in de buurt? Plaats dan een persbericht in de lokale krant! Hiervoor is een kant-en-klaar persbericht beschikbaar. Dit is (gratis) aan te vragen via info@floron.nl.

Meer informatie

Hulp nodig bij de herkenning?

• Herkenning via determinatievideo’s van Flora van Nederland.
• Herkenning via de pollenkalender en herkenningskaart van Pollennieuws.
• Herkenning en informatie over de soort en de bestrijding via FLORON.

Tekst: Nick van Doormaal & Angelo Moerland, FLORON; Jenneke Leferink & Johan van Valkenburg, NVWA; Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University & Research; Letty de Weger, LUMC; Maurice Martens & Herman van Wissen, Flora van Nederland en Arno Vlooswijk, Pollennieuws.nl
Foto's: Ed Stikvoort, Saxifraga