Houten beschoeiing van sloten geschikt voor Dikrandtonderzwam

De vondst van deze eigenaardige Dikrandtonderzwammen (Ganoderma adspersum) werd gedaan in park De Braak te Amstelveen. De houten beschoeiing van de sloot bestaat hier vreemd genoeg uit oude, dikke, ontschorste stammen. Sommige Dikrandtonderzwammen hingen ternauwernood boven het water. Als er wel weer zware zomerse buien losbreken, zoals we dat tegenwoordig min of meer gewend zijn, dan gaan de Dikrandtonderzwammen kopje onder, wordt gevreesd.

De beruchte Dikrandtonderzwam is een necrotrofe zwakteparasiet. Dat wil zeggen dat ze verzwakte loofboomsoorten infecteert waardoor deze langzaam afsterven. Ze komt voornamelijk voor aan de voet van oude, levende loofbomen. Ze wordt vooral op Beuk en Zomereik aangetroffen en minder op een hele reeks van andere loofboomsoorten. Dit zijn allemaal boomsoorten die een forse omvang kunnen bereiken.

Soms als een belangrijke boom is aangetast, wordt geprobeerd de geïnfecteerde delen weg te frezen. In vrijwel alle gevallen betekent het uitstel van het onherroepelijke einde van de boom. Zo werd de beroemde Paardenkastanje achter het huis van Anne Frank aangetast door de Dikrandtonderzwam. Ondanks de inspanningen om de boom te genezen, haalde deze boom het niet. De Dikrandtonderzwam komt weinig op naaldhout voor (2 procent). Zo werd ze gevondenop een halfdode Juniperus in het Arboretum in Doorn in 2018. Het is een meerjarige soort die nog geruime tijd kan voortleven op het hout als de waardboom het heeft begeven. De soort kan daarom veelvuldig op dode stammen en stronken worden aangetroffen. Oude exemplaren kunnen een enorme omvang bereiken tot een breedte van wel 60 centimeter bij een dikte van 20 centimeter. Toch kwam deze parasiet voor 1990 niet erg algemeen voor in ons land (101 atlasblokken). Van de periode 1990-2023 is ze weliswaar bekend van 710 atlasblokken, maar de aantallen lijken de laatste jaren weer af te nemen. Naar de oorzaak wordt gespeculeerd.

Verschil met de Platte tonderzwam

Qua uiterlijk lijkt de Dikrandtonderzwam (Ganoderma adspersum) sterk op de Platte tonderzwam (Ganoderma lipsiense). Het verschil kan alleen met zekerheid worden vastgesteld door de lengte van de sporen. De Dikrandtonderzwam heeft sporen met een lengte van 8,5 tot 12 micrometer en de Platte tonderzwam van 7 tot 8,5 micrometer. Overjarige exemplaren van de Platte tonderzwam kunnen ook worden herkend aan de duidelijke scheiding tussen de buisjeslagen door een dunne strook vruchtvlees (trama), die bij de Dikrandtonderzwam ontbreekt. Bij de Dikrandtonderzwam is het vruchtvlees donkerder dan bij de Platte tonderzwam, maar als veldkenmerk heb je daar niet zoveel aan. Tussen de vorm van de consolevormige hoeden van beide soorten is geen zeker verschil te vinden om beide soorten te onderscheiden. Vaak valt in het veld bij de Platte tonderzwam de aanwezigheid van tepelgallen op die aan de onderkant op de buisjeslaag te zien zijn. Deze ontbreken bij de Dikrandtonderzwam. De tepelgallen worden veroorzaakt door de algemeen voorkomende Tepelgalvlieg of Breedvoetvlieg (Agathomyia wankowiczi).

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging