Voorbereiden op de winter: egels, hamsters en slaapmuizen

Egels

Egels brengen de winter voor het grootste deel slapend door. In de herfst bouwen de dieren door veel te eten een vetreserve op, zodat ze gezond en dik aan hun winterslaap kunnen beginnen. Ze doen dat in een holletje in een verscholen nest van droge bladeren onder struiken of in blader- of afvalhopen. Tijdens de winterslaap daalt hun lichaamstemperatuur van circa 35 tot circa 10 graden Celsius. Ook de hartslag en de ademhaling lopen flink terug. Egels kunnen gedurende hun winterslaap ongeveer dertig procent van hun gewicht verliezen. Dat wordt in het voorjaar echter weer ruimschoots ingehaald.  

In maart en april ontwaken egels weer uit hun winterslaap. Gedurende erg zachte winters kunnen egels soms tussentijds ontwaken. De temperaturen zijn dan voor egels te hoog om weer in winterslaap te gaan, terwijl er slechts een beperkt voedselaanbod is. De dieren moeten dan zien te overleven op hun vetvoorraad.

Hamsters

Een meer extreem voorbeeld van het aanleggen van een voedselvoorraad is de hamster. Dit knaagdier komt in Nederland alleen in Zuid-Limburg voor en kan voedselvoorraden aanleggen tot wel 15 kilo aan toe, waarbij vooral graankorrels worden opgeslagen. De hamster houdt een winterslaap van september-november tot half februari-mei. Indien er voldoende voedsel en dekking aanwezig is, kunnen hamsters tot in november actief blijven. De winterburcht kan tot twee meter diep zijn, maar is vaak niet dieper dan één meter. De mannetjes beginnen het eerst aan de winterslaap, gevolgd door de vrouwtjes en de jonge dieren. Tijdens de winterslaap kan de lichaamstemperatuur dalen tot 5 graden Celsius.

Slaapmuizen

De in Zuid-Limburg voorkomende hazelmuis en eikelmuis behoren tot de familie van de slaapmuizen. Deze naam is ontleend aan de langdurige winterslaap die de dieren houden. Voor zowel de hazelmuis als de eikelmuis duurt deze van oktober tot in april.

Het nestje van de hazelmuis is een compact geweven bal van zes tot twaalf centimeter doorsnee. De hazelmuis gebruikt hiervoor plantenmateriaal, vaak bladeren van loofbomen en braam en grashalmen uit de directe omgeving. Hij sluit het nest meestal af met een prop gedroogd gras. Het nest wordt meestal op de grond gemaakt.

De eikelmuis brengt zijn winterslaap in zijn nest door, opgerold tot een bolletje met zijn staart over zijn kop. Jonge dieren gaan het laatst in winterslaap, omdat zij veel tijd nodig hebben om de noodzakelijke vetvoorraad aan te leggen. Tijdens de winterslaap wordt de eikelmuis soms kort wakker om te drinken en te ontlasten, ook kan hij zijn nest herstellen of van nest wisselen. Als zich in het voor- of najaar koudere perioden voordoen, gaat de eikelmuis soms ook in een ‘slaapstand’. Hoe hoger de temperatuur hoe eerder de eikelmuis zijn winterverblijf verlaat.

Meer informatie: vleermuizen

• Ook vleermuizen slapen een groot deel van de winter. Lees hier meer over in het natuurbericht Vleermuizen weer in winterslaap.

Tekst: Zoogdiervereniging
Foto's: Ruud Foppen; Bastiaan Willemsen; Henk van Harskamp; Wesley Overman