Herman Klompprijs 2022 voor Herman van Oosten

Eens in de drie jaar kennen Vogelbescherming, de NOU en Sovon de Herman Klompprijs toe aan een vogelonderzoeker die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor de Nederlandse veldornithologie. De prijs, bestaande uit een geldbedrag en een oorkonde, is ooit vooral ingesteld als aanmoediging voor jonge onderzoekers, maar is in de loop der jaren meer een oeuvreprijs geworden voor onderzoekers met een langere staat van dienst. Omdat Herman Klomp ook een groot pleitbezorger was voor vogelbescherming, hebben publicaties die bijdragen aan de bescherming van vogels voor de toekenning van deze prijs een extra waarde.

Onderzoek naar insecteneters

De jury, bestaande uit vertegenwoordigers van Sovon, Vogelbescherming en de NOU, heeft als winnaar van de Herman Klompprijs 2022 gekozen voor Herman van Oosten. Hij doet onderzoek naar de ecologische interacties tussen insectenetende zangvogels en hun voedsel. Hierbij kruipt hij – geheel in de geest van Herman Klomp – zoveel mogelijk in de huid van één enkele vogelsoort. Zoals de tapuit, die als Nederlandse broedvogel op het randje van uitsterven staat. Die focus leidt niet alleen tot versmalling, maar juist ook tot verbreding, omdat de ecologie van een soort niet in isolatie kan worden begrepen en vergelijking met andere soorten veel inzicht geeft.

Tapuitonderzoek in teken van bescherming

Herman van Oosten (1978) is sinds zijn kinderjaren gefascineerd door vogels. Herman studeerde vervolgens biologie in Wageningen, waar hij niet alleen veel over vogels leerde, maar ook onderzoek deed naar cicaden in Californië. Na zijn studie werkte hij een aantal jaren voor Stichting Bargerveen, waarin hij zich kon specialiseren in de ecologie van de kustduinen. Daar kwam hij zijn grote liefde tegen: de tapuit, waarop hij in 2015 promoveerde.

In de laatste bolwerken in de vastelandsduinen en in het Aekingerzand bestudeerde Herman van Oosten broedgedrag, voedsel, broedsucces en populatiedynamiek van de tapuit. Een soort die al lange tijd op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels staat. Het onderzoek richtte zich op welke ecologische factoren ervoor zorgen dat de in Nederland broedende tapuiten zo hard in aantal achteruitgaan. En hoe we de tapuit zouden kunnen beschermen. Het was een zoektocht die niet alleen de ecologie betrof, maar ook een uitstap maakte naar de ecotoxicologie, naar de genetica en naar het trekgedrag van tapuiten.

De ingewikkelde boodschap voor bescherming was dat in de diverse broedgebieden de tapuit tegen verschillende problemen aanloopt. Daarom is maatwerk in beheer en bescherming cruciaal. Herman schreef hierover niet alleen een mooi proefschrift, maar ook een in zijn geheel eigen stijl geschreven monografie over de soort.

Bevlogen onderzoeker

Herman van Oosten is een bevlogen onderzoeker, die zijn kennis graag overbrengt naar een groter publiek. Zijn publicaties verschijnen daarom niet alleen in Engelstalige vakliteratuur, maar ook in Nederlandstalige tijdschriften. Naast zijn onderzoek aan tapuiten bestudeert Herman ook andere vogelsoorten van zandgronden, zoals graspieper en roodborsttapuit, wat ecologisch interessant vergelijksmateriaal oplevert. Maar ook nachtegaal en blauwborst, die vaak in de buurt van tapuiten in de duinen broeden. Recent is Herman ook op het eveneens in aantal gedecimeerde paapje gedoken, om wederom door goed ecologisch onderzoek te begrijpen waarom die het tegenwoordig zo slecht doet. En hoe we met beter beheer het paapje kunnen beschermen. Herman doet dat tegenwoordig met zijn eenmansbedrijf Oenanthe Ecologie.

Voorbeeld voor vogelonderzoekers

De jury vindt Herman van Oosten met zijn enthousiaste, diepgravende onderzoek een mooi voorbeeld voor andere vogelonderzoekers, om ook hun eigen pad te vinden in het onderzoek aan de ecologie van vogels in Nederland. Herman laat zien dat je – als je je hart verpandt aan een bepaalde soort, en door goed te kijken en lang vol te houden – een waardevolle bijdrage kunt leveren aan de kennis en de bescherming van vogels.

Meer informatie

• De tapuit van Herman van Oosten.
• Over de Herman Klompprijs.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland en Vogelbescherming Nederland
Foto's: Albert de Jong (leadfoto: Herman van Oosten in actie in de Kennemerduinen); Mark Koelewijn