Een op de acht vogels wereldwijd bedreigd met uitsterven

De State of the World's Birds (pdf; 9,1 MB) wordt elke vier jaar gepubliceerd door BirdLife International. Het nieuwe rapport komt met cijfers die aantonen dat ondanks wereldwijde biodiversiteitsdoelen en het laatste vergelijkbare rapport van BirdLife uit 2018 geen verbetering heeft plaatsgevonden. Van de ruim 11.000 vogelsoorten op aarde worden 1.409 soorten bedreigd. Dit komt neer op 12,8 procent van alle bestaande vogelsoorten, of iets meer dan één op de acht. Nooit eerder kwam het rapport met zulke alarmerende cijfers.

Al laten veel vogelsoorten dalende aantallen zien – veel zijn hard op weg om op de Rode Lijst van bedreigde soorten te komen – toch doen vogels het zelfs nog relatief goed in vergelijking met andere diergroepen, zoals reptielen, amfibieën, haaien en roggen, of zoogdieren.

Oorzaken dramatische dalingen

Naast het tonen van de dramatische dalingen van vogelpopulaties en biodiversiteit wereldwijd, beschrijft het State of the World's Birds 2022-rapport ook waar de oorzaken van de achteruitgang liggen. Dit zijn de drie belangrijkste:

• Landbouw: de grootste bedreiging voor de vogels in de wereld zijn de intensivering en uitbreiding van de landbouw. 73 procent van alle bedreigde soorten wordt daardoor geraakt. De toegenomen mechanisatie, het gebruik van landbouwchemicaliën en de omzetting van grasland in akkerland hebben er bijvoorbeeld in Europa voor gezorgd dat boerenlandvogels sinds 1980 met 57 procent zijn afgenomen.
• Boskap: de tweede belangrijke oorzaak is niet-duurzame houtkap en bosbeheer. Het verlies van meer dan 7 miljoen hectare bos per jaar treft de helft van alle bedreigde vogelsoorten.
• Klimaatverandering: heeft vergaande gevolgen voor de vogels in de wereld. 34 procent van de bedreigde soorten wordt nu al getroffen en door ons veranderende klimaat zal dat cijfer in de nabije toekomst naar verwachting nog veel verder omhoog gaan.

Important Bird Areas

Wereldwijd bestaan plekken die gelden als hotspots voor biodiversiteit. BirdLife International heeft 13.600 van zulke Important Bird and Biodiversity Areas (IBA’s) aangewezen. Het State of the World's Birds 2022-rapport laat zien hoe dringend het is om deze gebieden een formele beschermingsstatus toe te kennen. In de EU is dat ten dele gebeurd via het Natura 2000-netwerk van beschermde natuurgebieden. Erkenning van de IBA’s draagt belangrijk bij aan de wereldwijde doelstelling dat in 2030 30 procent van het land en de zeeën beschermd wordt.

Lichtpuntjes

Vogels kunnen bij het herstel en de bescherming van hun leefgebied uit een diep dal weer omhoog klimmen. De Partners van BirdLife International brengen natuurbescherming met succes in de praktijk. Sinds 2013 hebben 726 wereldwijd bedreigde vogelsoorten direct geprofiteerd van acties van het BirdLife Partnership. Meer dan 450 Important Bird and Biodiversity Areas zijn aangewezen als formeel beschermde gebieden en sinds 1992 is voorkomen dat 21 tot 32 vogelsoorten volledig zijn uitgestorven.

In Nederland is de lepelaar zo’n comeback-vogel. Rond 1970 waren er nog maar 170 broedparen in ons land. Dankzij actieve bescherming en uitbreiding en verbetering van de leefgebieden zijn er tegenwoordig maar liefst ruim 3.500 broedparen.

Pleidooi voor natuurvriendelijke landbouw

Maar veel vogelsoorten in Nederland laten ook de dalende trends zien zoals die in het State of the World's Birds 2022-rapport staan. Floris van Hest, directeur van Vogelbescherming: “Herstel van de natuur is cruciaal en kan geen vertraging meer hebben. Het is niet vijf vóór, maar vijf óver twaalf voor vele op papier beschermde natuurgebieden, de Natura 2000-gebieden. Zo is op de Veluwe het leefgebied van planten en dieren aan het instorten. En zoals uit het rapport ook naar voren komt, staat de natuur in het boerenland zwaar onder druk. Zeker in Nederland. De ooit zo talrijke veldleeuwerik is niet voor niks op heel veel plaatsen in het landelijk gebied verdwenen. Net als veel weidevogels als kievit en grutto. De noodzakelijke basiskwaliteit van de natuur is er in het landelijke gebied eenvoudig niet meer: zelfs spreeuwen hollen achteruit in aantal! Daarom zet Vogelbescherming Nederland zich hard in voor een snelle overgang naar natuurvriendelijke landbouw.”

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Shutterstock (leadfoto: kemphaan); Jelle de Jong; Koos Dansen; Dennis Meijer - Vogelfotogalerij