Lion rangers, leeuw en mens in harmonie

Als je wilde leeuwen wilt beschermen, moet je je vooral ook bekommeren om de mensen die in de buurt van hun territorium leven. Dat weten ze in Namibië en Botswana maar al te goed.

Prachtig is-ie, de woestijnleeuw die de vlaktes van Namibië en Botswana doorkruist. En hij doet het best goed in zuidelijk Afrika. Kijk naar het noordwesten van Namibië, waar een kwart eeuw geleden nog maar 25 leeuwen over waren. Nu lopen er alweer 150 rond.

Die groei geldt helaas niet voor heel Afrika. De afgelopen twintig jaar is het aantal leeuwen in het continent met 40 procent afgenomen. En van het gebied dat de leeuwen ooit tot hun beschikking hadden, is maar 8 procent over. Dit betekent dat ze een veel kleiner gebied hebben om te leven en jagen en vaker met mensen in aanraking komen. Ook stroperij vormt een bedreiging: leeuwskeletten worden verwerkt in traditionele Aziatische medicijnen.

Van boosheid naar begrip

Om het aantal leeuwen niet verder te laten afnemen, zijn in een aantal landen lion rangers aangesteld. Mubuso Kakambi uit Botswana is een van hen. "Ik wil dat er ook in de toekomst nog leeuwen zijn", zegt ze. In haar werk beschermt Mubuso niet alleen leeuwen. Ze bekommert zich ook om mensen. Want leeuw en mens kunnen elkaar aardig in de weg zitten. Als een hongerige leeuw het vee aanvalt van een toch al arme boer, is het niet zo gek dat die boer boos wordt. Zijn vee is immers heilig: het verzekert hem van een inkomen. Dus als hij zijn geweer op de ‘boosdoener’ richt, of de leeuw vergiftigd vlees voorzet, is dat een reactie waarbij je je misschien best iets kunt voorstellen. Mubuso’s belangrijkste taak is dan ook: mensen beschermen tegen leeuwen. Want als de leeuwen uit de buurt blijven, komen boeren minder snel in de verleiding om ze te doden. Mubuso werkt in het dorpje Kavimba. Toen ze daar net begon en vertelde dat ze leeuwen wilde beschermen, reageerden de dorpelingen nogal achterdochtig. "Het was alsof ze dachten dat we de leeuwen wilden redden door ze vet te mesten met hun koeien en geiten", lacht Mubuso. "Inmiddels begrijpen ze beter wat ons werk inhoudt. Sterker nog: steeds meer boeren willen meedoen."

Technologische hulpmiddelen

De leeuwenbeschermers patrouilleren elke dag in gebieden waar mensen wonen en vee houden. In een speciale app kunnen ze allerlei informatie kwijt over de leeuwen in hun gebied. Daarmee kunnen ze gericht actie ondernemen en boeren direct informeren als een leeuw in de buurt is. Een ander instrument om boeren te waarschuwen, is het zogeheten early warning-systeem. Veel leeuwen in zuidelijk Afrika, vooral dieren waarvan het territorium dicht bij mensen ligt, dragen een halsband met zender. Komt een leeuw te dicht in de buurt, dan pikt een ontvanger in het dorp het signaal op en gaat een alarm af. Terwijl de boeren hun vee naar binnen brengen, verjagen lion rangers de leeuw met een hoop kabaal, licht en vuur.

Naar binnen betekent in dit geval: binnen de hoge, stevige omheining die steeds meer boeren met hulp van de leeuwenbeschermers neerzetten. "Vroeger hadden we lagere hekken", vertelt Sonnet Hoases, leeuwenbeschermer in het gemeenschapsreservaat Khoadi-Hôas in Namibië. "Maar daar sprongen de leeuwen gewoon overheen."

Lion ranger Erik Gewers, die in het Namibische gemeenschaps-reservaat Torra werkt, is erg te spreken over de nieuwe omheiningen. "Omdat het hekwerk aan de bovenkant naar buiten buigt, is het echt leeuwbestendig. Daar springt geen leeuw overheen. Ook de schaduwnetten die eroverheen hangen zijn nuttig. Roofdieren gaan nooit ergens naar binnen waar ze niets kunnen zien."

De kracht van helpen

Als je Unoziba Molosiwa vraagt waarom hij leeuwenbeschermer is geworden, hoeft hij niet lang na te denken. Unoziba werkt in Khumaga in Botswana. Daar hoorde hij steeds meer mensen klagen over de schade die leeuwen aanrichten. Unoziba, die als landbouwwetenschapper veel weet van de natuur, vroeg zich vervolgens af of ze het in Botswana zonder leeuwen zouden kunnen stellen. "Het antwoord is nee. Ook omdat we, via het toerisme, aan leeuwen verdienen." Maar Unoziba wil de koning van de dieren sowieso niet kwijt. "Er worden al zoveel dieren met uitsterven bedreigd. Ik wil mensen leren hoe belangrijk de natuur is. En ik wil ze vertellen hoe ze kunnen leven met leeuwen om zich heen, want daar zijn allerlei goede oplossingen voor bedacht."

Wanneer hij ‘s ochtends op zijn mountainbike springt om naar pootafdrukken en andere sporen van de leeuw te zoeken, maakt Unoziba altijd een praatje met een van de veeboeren in Khumaga. Zo hoort hij of er nog leeuwen zijn gezien. Op zijn beurt vertelt Unoziba de boer hoe hij zijn vee kan beschermen. En zichzelf, mocht hij per ongeluk een hongerige leeuw tegenkomen op zijn land. "Steeds meer boeren bellen me voor advies", zegt Unoziba trots. "Ik vind het fascinerend om ze te helpen!"

Beter begrijpen

Mubuso Kakambi geeft in Kavimba zelfs workshops over de omgang met wilde dieren. "Vooral over de omgang met gevaarlijke dieren, zoals leeuwen, olifanten en buffels. Zodat we ze beter begrijpen en leren hoe we veilig met ze kunnen leven – zonder ze dood te hoeven maken." En hoewel ze als getrainde leeuwenbeschermer al heel wat weet, wil Mubuso zelf ook nog veel meer leren over de imposante leeuw. "Ik heb nooit geweten dat ze onderling zo verschillend zijn. Sommige leeuwen zijn echt superintelligent."

Het succes van Wildlife Credits

De lion rangers en nieuwe hekken in Namibië en Botswana worden betaald uit het Wildlife Credits-programma. Dit is een innovatief concept, waarbij lokale gemeenschappen financieel worden beloond wanneer ze succesvol de natuur beschermen. De gedachte is dat mensen die in de buurt van wilde dieren wonen daar flinke schade van kunnen ondervinden. Als andere mensen en bedrijven het belangrijk vinden dat er wilde dieren blijven rondlopen, is het wel zo eerlijk als ze die schade – of het risico erop – helpen vergoeden. Wildlife Credits werkt heel goed, omdat lokale gemeenschappen baat hebben bij natuurbescherming. Leeuwen zorgen namelijk voor toeristen en toeristen brengen geld in het laatje. Op die manier betalen de leeuwenbeschermers en de omheiningen zich dubbel en dwars terug. Dat maakt Wildlife Credits een duurzame bron van inkomen. WWF ondersteunt Wildlife Credits en zet in op de verdere ontwikkeling van het programma.

Tekst: Jolenta Weijers, Wereld Natuur Fonds
Foto's: Jamie McPherson, Silverback, Netflix; Wereld Natuur Fonds; TOSCO / Lion Rangers