Red de vogels, red het veen

Veen: probleem én oplossing

Veengebieden staan nog steeds zwaar onder druk. De kunstmatig lage grondwaterstanden in de veenpolders zorgen ervoor dat de bodem letterlijk daalt. Nederland zakt dieper en dieper weg. Natuurgebieden op veengrond die wél nat worden gehouden, komen daardoor als een soort hoogwatereilanden in het landschap te liggen. Door dit hoogteverschil lopen de hoogwatereilanden leeg. Ook leidt het tot verzilting en kwetsbaarheid voor overstromingen. Het verdrogen van veengebieden zorgt dus voor veel problemen. Omgekeerd is vernatting de sleutel tot vele oplossingen.

Veen kan bijvoorbeeld een grote bijdrage leveren aan het tegengaan van klimaatverandering, omdat het veel koolstof op kan slaan. Tegelijkertijd is het een natuurlijke spons die ons helpt bij onze waterhuishouding. Dat lukt alleen door vernatting van veengronden en het stimuleren van een meer natuurlijk gebruik.

Klimaatbestendige veengebieden

Om herstel van veengebieden mogelijk te maken, heeft de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers (waar Vogelbescherming onderdeel van is) de visie ‘Klimaatbestendige veengebieden’ opgesteld. Het doel? Een koers naar een duurzame en klimaatbestendige leefomgeving.

Herstel van veengebied is niet alleen van belang voor de mens, maar ook voor vogels. Met name een soort als de grutto heeft het zwaar. Onze nationale vogel houdt van vochtige, kruidenrijke graslanden met een goed bodemleven en volop insecten aan de oppervlakte. Die zijn samen met het veengebied verloren gegaan.

Maar door het waterpeil weer te verhogen en het maaibeheer aan te passen, zullen Engels raaigras en ruw beemdgras langzaam weer plaatsmaken voor pinksterbloem, veldzuring en scherpe boterbloem. Meer bloemen betekent meer insecten, en meer insecten betekent meer voedsel voor de gruttokuikens.

Moeras

De Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers heeft in de visie scenario’s uitgewerkt waar we in de veenlandschappen mee aan de slag kunnen. Op sommige plekken kan het veen zelfs verder doorontwikkelen tot moeras. Jonge moerassen met biezen en zeggen zijn bij uitstek geschikt leefgebied voor watersnip, porseleinhoen en kleinst waterhoen – soorten die het niet makkelijk hebben in Nederland. In rietmoerassen voelen soorten als roerdomp, baardman, waterral, snor en bruine kiekendief zich thuis.

Stikstofcrisis

Veenvernatting geeft niet alleen lokale natuurwinst. Ook de hoogwatereilanden profiteren ervan. Door de diepe polders natter te maken, lopen de hoogwatereilanden minder snel leeg. Een van die hoogwatereilanden is het Fochteloërveen – een van de best bewaarde hoogvenen van Nederland en een van de zeldzame plaatsen in Nederland waar de kraanvogel broedt.

In het licht van de stikstofcrisis moeten provincies per gebied bekijken hoe zij de lokale natuur kunnen herstellen. Daar zijn zorgvuldige, maar ook heldere afwegingen voor nodig. De visie op klimaatbestendige veenlandschappen helpt daarbij. Met deze visie delen de natuurorganisaties kennis en expertise om bij te dragen aan dit zorgvuldige, regionale keuzeproces met oog voor boeren, bewoners én natuur.

Meer informatie

• De visie Klimaatbestendige veenlandschappen is als download beschikbaar op de website van de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers.

Tekst: Jeffrey Brand, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Mark Zekhuis, Saxifraga (leadfoto: waterral); Jan Nijendijk, Saxifraga
Kaart: Visie Klimaatbestendige landschappen