Volop vuurwerk in zee

Wie nieuwere en oude vuurwerkfolders bekijkt, kan niet anders dan een dik duimpje geven voor de vindingrijkheid en fantasie bij het geven van vuurwerknamen. Voor wie zich wel eens heeft gebogen over Nederlandse namen van dieren en planten is deze schat aan beschrijvende namen een openbaring. Opvallend genoeg is er veel overlap met organismen uit het mariene milieu (de zee). Niet zo heel gek, want veel vormen en kleuren spreken al eeuwen tot de verbeelding van zeelieden, onderzoekers en kustbewoners. Sommige namen zijn dan ook al eeuwenoud, zoals zeester, zeevonk, zeepijl en zeepaddenstoel.

Al dan niet matchende namen

Er bestaat een breed scala aan beschrijvende vuurwerknamen. Wie de opsomming wat verder hieronder bekijkt, ziet al snel overlap met zee-organismen. Zo zijn zeehondenbaby's huilers, terwijl zee-anemonen ook wel zeebloemen of bloemdieren worden genoemd, met namen als zeedahlia en zee-anjelieren (anjers). Verder zijn er zeenaaktslakken die waaier, ster en harlekijn in de naam hebben, terwijl een eencellige met de naam zeevonk in de zomer het zeewater kleurig kan doen oplichten. Onder de zeepokken komen we namen tegen als vulkaan en sterretje. Dan zijn er natuurlijk nog de echte zeesterren, naar aanleidng waarvan er onlangs op 17 oktober een kleine prijsvraag was (daar komen we zo nog even op terug). Wie er dieper in duikt, ziet ongetwijfeld nog veel meer overeenkomsten tussen vuurwerk en zee-organismen. Is het niet in de naam, dan ongetwijfeld wel in de prachtige kleuren en vormen.

Vuurwerk onder water

Bijgevoegd een aantal willekeurige foto's van wat je in onze eigen wateren als duiker en snorkelaar kunt tegenkomen. Soms branden de kleuren gewoon op je netvlies. Maar dan niet écht, dus de oogziekenhuizen blijven ontzien. Wie voor het eerst duikt, hoor je meestal verzuchten dat ze geen idee hadden dat ook in onze eigen, ogenschijnlijk grauwe Noordzee, nog zoveel moois te zien is. 'Tropisch aandoend', zelfs. Nu is bij dat laatste wel een aantekening te maken, vanwege de vele exoten die inderdaad van andere plaatsen op aarde bij ons terecht zijn gekomen. Maar dat maakt onder water kijken er niet minder mooi om. Echt heel harde knallen ontbreken, maar zoals iedere ervaren duiker weet, is het beneden de zeespiegel zeker niet stil. Zeedonderpadden en Ponen (allebei vissoorten) kunnen luidruchtig knorren, zeezoogdieren zingen hele liederen en krabben en kreeften maken soms veel lawaai bij het fourageren en in tweegevechten. Maar het echte vuurwerk blijft toch het kleuren en vormenspel. Verslavend gewoon; en toch ook op een manier waarbij de zorg wordt ontzien.

Vuurwerknamen

We kunnen niet nalaten hierbij voor de vuist weg een korte opsomming te geven van de honderden(!) vuurwerknamen die we tegenkwamen: leest u nog even mee? Anjers, blinkers, boomvliegers, Chinese tranen, dahlia's, duizendklappers, Europapotten, fakkels, fonteinen, gillende keukenmeiden, goudenregens, grondbloemen, harlekijnen, hokus-pocuspotten, huilers, Japanse vuurpotten, kaarsen, kanonslagen, karateslagen, kleurvonken, kometen, kraanvogels, losse flodders, maanraketjes, meteoren, muggenscheetjes, nachtorgels, ochtendglorens, parachuutjes, parelfonteinen, pauwstaartfonteinen, pijlen, piraatjes, raketten, rotjes, sirenes, spinners, sterrenhemels, sterretjes, strijkers, tolletjes, uitklappers, vliegende wielen, vlinders, vulkanen, vuurpotten, waaiers, zevenklappers, zonnen en veel (Bengaals) vuur.

Heel herkenbaar al die namen, tenminste, voor de generaties die met vuurwerk zijn opgegroeid. Zelfs als dit, zoals veel tegenwoordig, gaat veranderen, blijven het klinkende namen. En wat er ook gebeurt, onder water is het zeeleven vaak net zo mooi gekleurd!

Uitslag prijsvraag 'Ranking de (Zee-)sterren'

Op 17 oktober hebben we de lezers van Nature Today onder de titel 'Ranking de (Zee-)Sterren' een vijftal vragen - raadsels - voorgelegd. Vijf mensen die één of meer juiste antwoorden gaven, krijgen binnenkort bericht en per post een exemplaar van het Coronatijd-boekje 'Wurgworm watert wat', met limericks en wetenswaardigheden over zee-organismen. 

De antwoorden, in omgekeerde volgorde:

Vraag 5: Koken met sterren? (Wat is hier voor gerecht aangespoeld?)

Antwoord: dit zijn de eieren van de Pijlinktvis (Loligo vulgaris). Zie ook dit artikel van 23 augustus.

Vraag 4: Aanhang (Vreemde substantie onder abdomen van krab. Is de krab er blij mee?) 

Antwoord: dit was een strikvraag. Op beide foto's staat iets anders. Links zijn het de eieren van een wijfjeskrab. Rechts is het een Krabbenzakje (Sacculina carcini). Dit is een parasiet die het dier langzaam leegzuigt, de voortplanting doet stoppen en uiteindelijk de dood veroorzaakt. De parasiet sterft dan zelf ook trouwens. Niet iets om blij mee te zijn dus.

Vraag 3: Aardappeleters (Wat zijn dit voor 'natte aardappelen' en wie eten dit?)

Antwoord: dit is een tunicaat of zakpijp met de naam Synoicum pulmonaria, die zo nu en dan op het strand aanspoelt. Naar de Engelse namen 'zee-tennisbal' en 'zeevijg' (al wordt die naam ook voor andere soorten gebruikt). Binnenin de zakpijp leven vaak exemplaren van de tweekleppige Gemarmerde streepschelp (Musculus subpictus), een kleine mosselachtige. Zie ook dit artikel van 30 juni 2019.

Vraag 2: Forensisch onderzoek (wat zijn dit voor 'hersens op het strand'?)

Antwoord: een moeilijke vraag. Veel mensen dachten aan een spons. Hoewel niet 100 procent zeker, gaan de gedachten uit naar een ingetrokken kolonie Dodemansduim (Alcyonium digitatum), de enige koraalsoort (zacht koraal) die ook in ons kustgebied leeft - onder andere in de Oosterschelde. Deze 'hersens' waren overigens aangespoeld op Ameland (foto: Petra de Jong). Zie ook dit artikel van 6 augustus 2019.

Vraag 1: Plofster (wat doet sommige aangespoelde zeesterren zo enorm, als een soort 'plofkip' opzwellen?)

Antwoord: we weten het niet... Vandaar dat deze vraag hier onder het publiek is 'uitgezet'. Het meest aannemelijke is een osmotisch verschijnsel, waarbij de soort water, bijvoorbeeld regenwater, opneemt. Apart blijft echter dat dit maar bij één of enkele bij deze waarnemingen (Ameland en IJmuiden) betrokken exemplaren voorkwam. Diverse andere tegelijkertijd aangespoelde sterren waren 'gewoon'. Een definitief antwoord blijft dus welkom!

Waarnemingen

Duikers en snorkelaars, genoten van al het vuurwerk onder water? Laat het ons weten. Waarnemingen zijn op het ANEMOON-portaal meer dan welkom. Wie niet duikt, maar op andere wijze waarnemingen doet van zeedieren en -wieren, kan deze doorgeven aan Stichting ANEMOON en op platforms als waarneming.nl.  

Tekst: Rykel de Bruyne en Inge van Lente, beiden Stichting ANEMOON
Foto's: Floor Driessen (leadfoto links: deze groep inktvissen - de Pijlinktvissen - werd lang geleden ook aangeduid als 'zeepijlen'. Afgebeeld is de Dwergpijlinktvis Alloteuthis subulata); Marion Haarsma (leadfoto midden: Waaierkokerworm (Sabella pavonina)); Peter van Bragt (leadfoto rechts: Zeeanjelieren (Metridium senile); Mick Otten; Martijn Spierenburg; Maarten Mulder; Gerrit Doeksen