Grootschalige sterfte van zeedieren in Grevelingenmeer

Het is al jaren ’s zomers heel slecht gesteld met de leefomstandigheden in het Grevelingenmeer. Door de aanleg van de Grevelingen- en Brouwersdam zijn de getijdenstromingen verdwenen en is het een waterbekken met stilstaand water geworden. ’s Zomers ontstaat er bij het opwarmen van het water een zogenaamde thermocline of spronglaag: een scheidingslaag in het water waarbij het relatief warme water aan de oppervlakte niet meer mengt met het koudere diepere water. Het gevolg is dat er geen aanvoer van zuurstof van de bovenste waterlagen naar de diepere gebieden kan plaats vinden. Er ontstaat daardoor onder circa tien meter diepte zuurstofgebrek. Het gevolg is dat alle zeedieren die niet uit dat gebied kunnen vluchten, afsterven. De bodem is er nu bezaaid met dode wormen, zeeanemonen, schelpdieren, krabben enzovoort.

De aanleg van de spuisluis in de westelijke Brouwersdam (1978) tussen de Noordzee en het Grevelingenmeer, bedoeld om de waterkwaliteit te verbeteren, was onvoldoende om dit jaarlijks terugkerende en ook steeds erger wordende ecologische drama te vermijden. Aanpassingen in het Flakkeese doorlaatmiddel in de oostelijke Grevelingendam (2017), tussen het Grevelingenmeer en de Oosterschelde, leken in eerste instantie enige verbetering te gaan geven. De werkzaamheden voor de installatie van een getijdencentrale in deze spuisluis, die in april 2018 zijn gestart, hebben er echter toe geleid dat de broodnodige doorstroming van het water in het Grevelingenmeer wederom tot stilstand is gekomen; met alle desastreuze gevolgen van dien.

Ga je nu bijvoorbeeld bij Den Osse duiken, dan kom je vanaf circa tien meter diepte letterlijk en figuurlijk in een 'deathzone' terecht. Al het leven is er door zuurstofgebrek verdwenen. De giftige bodem is gitzwart. Alleen zwavelbacteriën kunnen hier welig tieren. Massaal zijn de bodembewonende zeedieren uit het slib gekropen, alleen maar om er alsnog door zuurstofgebrek dood te gaan. Door toedoen van de werkzaamheden aan de spuisluis in de Grevelingendam heeft zich er deze zomer weer een ecologische ramp in het Grevelingenmeer voltrokken, met ontelbare slachtoffers!

Door de waarnemingen van de dode dieren op het giftige slib te registreren, weten we tenminste dat opmerkelijke soorten als het Goudkammetje en de Tere hartschelp hier geleefd hebben. De vraag is echter wanneer het milieu in het Grevelingenmeer onder de tien meter weer voldoende hersteld zal zijn als geschikte leefomgeving voor deze en de vele andere soorten zeedieren die er deze zomer onder de thermocline massaal zijn uitgestorven.

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto's: Peter H van Bragt (leadfoto: de bodem van het Grevelingenmeer is nu weer gitzwart en zuurstofloos: een giftig milieu waar alleen zwavelbacteriën overleven)

Naschrift: Er wordt in het Grevelingenmeer al decennialang onderzoek naar dit fenomeen gedaan door wetenschappelijke instituten en diverse andere instanties. Daarbij zijn er meerdere mogelijke oplossingen, waarvan het bouwen van een grotere doorlaat in de Brouwersdam de meest bekende is. Zolang er geen definitieve oplossing is, zullen we van tijd tot tijd geconfronteerd blijven worden met zulke sterk in het oog springende lokale gevolgen voor de bodembewonende organismen in diepere delen van het Grevelingenmeer.