Komt er weer een rouwmantelinvasie?

In Zweden komt de rouwmantel wel voor, maar de aantallen die nu worden gezien zijn veel hoger dan gebruikelijk. Vanuit de Botnische Golf vlogen honderden rouwmantels Zweden binnen, afkomstig uit Finland en mogelijk Rusland. De rouwmantel is al jaren verdwenen uit Nederland. Vanaf 1964 komt de soort niet meer voortplantend op vaste locaties in ons land voor. Wel wordt er af en toe een zwervend exemplaar gezien en in sommige jaren komen honderden of zelfs duizenden rouwmantels vanuit het buitenland ons land binnen. In zulke invasiejaren blijft een deel ook overwinteren en worden ook in het volgende jaar meer rouwmantels gezien. Tot een echte vestiging heeft dat nog niet geleid. De invasie in 1995 was bijzonder groot en toen zagen we tot in 1997 de waarnemingen doorlopen. In 2006 was er ook een behoorlijke invasie, maar wel beduidend kleiner dan die in 1995. In 2014 en 2019 werden er ook iets meer gezien dan normaal, maar van een echte invasie kun je in die jaren niet spreken. De rouwmantel overwintert als vlinder, ergens weggekropen in een houtstapel of holle boom. Hij wordt juist vooral in het vroege voorjaar redelijk veel gezien. De gele rand is dan vaak verbleekt tot wittig. Na de overwintering vliegen ze van begin maart tot begin mei. De volgende generatie komt tevoorschijn vanaf half juli en kan tot laat in het jaar worden gezien. De meeste vlinders tijdens de invasies worden hier van half augustus tot eind september gemeld.

In het voorjaar verdedigen de mannetjes een territorium van ongeveer 300 vierkante meter op een open, zonnige plek in het bos. Territoria van mannetjes kunnen elkaar gedeeltelijk overlappen. Vanaf verschillende uitkijkpunten houden ze om de paar minuten een korte vlucht, zodat het hele territorium wordt bestreken. Vlinders, vogels en zelfs wandelaars worden 'aangevallen'. Mannetjes jagen elkaar weg door samen hoog de lucht in te vliegen, totdat een van de twee vertrekt. Als een vrouwtje het territorium binnenkomt, vliegt het mannetje er snel naartoe. Het vrouwtje heeft voor het afzetten van eitjes een voorkeur voor grotere, alleenstaande wilgen op vochtige plaatsen in de bosrand, meestal in de volle zon. De eitjes worden in een grote groep rondom een twijgje afgezet. Diverse soorten wilg kunnen worden gebruikt, vooral boswilg, maar ook grauwe wilg en geoorde wilg en in mindere mate ook berk, ratelpopulier en prunus. De vlinders voeden zich voornamelijk met rottend fruit en sap van bloedende bomen. In het voorjaar drinken ze ook wel nectar van wilgenbloesem.

We zijn benieuwd of de invasie die nu in Zweden plaatsvindt ook hier te zien zal zijn en vragen iedereen extra alert te zijn en hun waarnemingen, liefst met een foto, door te geven via Waarneming of Telmee.

Aanvulling: dit bericht is maandag 23 augustus geschreven, maar inmiddels (24 augustus) zijn er al diverse waarnemingen van de rouwmantel, onder andere uit Friesland, op Texel, Lelystad, de duinen in Noord-Holland en uit Dordrecht.

Aanvulling 2: Op 25 augustus zijn er ook rouwmantels gemeld uit Deurne, Leeuwarden en Purmerend.

Aanvulling 3: Vandaag, 26 augustus ook meldingen uit Muntendam, Klazienaveen en de Hoge Veluwe.

Aanvulling 4: het lijkt niet een erg grote invasie te worden, maar wel ook meldingen uit Hengelo (OV), Lauwersmeer en Noordgouwe (ZL)

Aanvulling 5: Op 30 augustus in Hoog Buurlo (GLD) gezien, en ook op Rottumerplaat (GR), Oosterhout (NB), Bilthoven (U), Uffelte (DR), Drouwenerveen (DR), Brucht (OV), Hardenberg (OV), Afferden (L) en Heijen (L).

Aanvulling 6: 31 augustus zijn er meldingen uit tien nieuwe locaties verspreid door het land. Alleen Zuid -Limburg ontbreekt nog in het rijtje. 

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting
Grafiek: NDFF