Een goed jaar voor zeldzame dazen

Dazen zijn voor de meeste mensen hinderlijke bloedzuigers op broeierige dagen. Wie goed kijkt, ziet evenwel de prachtigste ogen uit het dierenrijk. Minder bekend is dat veel soorten dazen zeldzaam zijn en heel specifiek in bepaalde habitats voorkomen. Het afgelopen jaar zijn een drietal zeer bijzondere dazen in ons land gevonden: de hartvlekrunderdaas, de roodsprietknobbeldaas en de bloemdaas.

Hartvlekrunderdaas

De hartvlekrunderdaas is alleen bekend uit Limburg en is altijd al zeldzaam geweest. Vrouwtjes zijn makkelijk te herkennen aan de min of meer hartvormige vlek op het voorhoofd, maar lijken van boven verrassend veel op de vrij algemene kleine runderdaas. Mannetjes hebben een opvallend grote kop. In beide geslachten is de antenne geheel gitzwart. De larven leven in beken, wat voor Nederlandse dazen bijzonder is. Onafhankelijk van elkaar zijn drie exemplaren gemeld van de Pietersberg.

Roodsprietknobbeldaas

De roodsprietknobbeldaas is een moeilijk herkenbare voorjaarssoort met opvallend groene ogen. Hij heeft in Europa een oostelijke verspreiding en is uit ons land vrijwel uitsluitend bekend uit het oosten van ons land. De soort komt voor op overgangen van bos en struwelen naar graslanden, waar de mannetjes territoriaal zweven. De roodsprietknobbeldaas komt in grote delen van Europa alleen nog maar in reservaten voor. Onduidelijk is of de laatst bekende populatie uit Twente nog aanwezig is, maar er is nu een nieuwe populatie gevonden in de Achterhoek.

Bloemdaas

De bloemdaas is een soort van de Midden-Europese gebergtes. Tot honderd jaar geleden kwam de soort ook voor in het zuiden van België. Niet alleen de mannetjes, maar ook de vrouwtjes van de bloemdaas worden regelmatig op schermbloemen gezien. Opvallend zijn de egaal helgroene, maar ongebandeerde ogen. De bloemdaas is niet inheems in Nederland en werd eenmaal als zwerver gemeld. In augustus werden een mannetje en een vrouwtje gefotografeerd in de Ooijpolder.

Algemene achteruitgang

Dit goede nieuws staat in schril contrast met de algemene trends van dazen, die voor de meeste soorten sterk negatief is. Dit is het gevolg van verdroging en ontrommeling van ons landschap. In ons huidige cultuurlandschap kunnen nog maar drie soorten goed stand houden. De andere soorten worden de natuurreservaten in gedrongen. Onze dazen worden dus meer en meer afhankelijk van onze reservaten.

De eerste dazen kunnen weer vanaf eind april gezien worden, maar het hoogtepunt ligt in juli.

Meer informatie

• De veldgids voor het herkennen van dazen is gratis te downloaden via de website van EIS Kenniscentrum insecten (pdf: 9,6 MB).

Tekst: Theo Zeegers, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Woud Stulemeijer; Robert Ketelaar