Afrikaanse olifanten ernstiger bedreigd dan eerst

De Afrikaanse olifant stond als Kwetsbaar op de Rode Lijst. Door de nieuwe indeling hebben allebei de soorten een eigen classificatie gekregen: de bosolifant ernstig bedreigd, de savanneolifant bedreigd. Dit betekent dat allebei de soorten opklimmen naar een meer bedreigde status. WWF en partnerorganisatie WCS roepen dan ook op om de waakzaamheid voor de olifanten in Afrika niet te laten verslappen en de handhaving, bestrijding van stroperij en bescherming van leefgebieden op te voeren. Voor alle Afrikaanse olifanten, maar zeker voor de ernstig bedreigde bosolifant.

Harder ivoor

Christiaan van der Hoeven, wildlife expert bij WWF-NL: “Deze herindeling is een belangrijk besluit, want nu wordt ook echt duidelijk dat het veel slechter gaat met de bosolifant dan met de savanneolifant en dat je gericht maatregelen kunt nemen ter bescherming van die bosolifant. Maar ook dat de landen waar ze voorkomen veel beter hun best moeten doen om stroperij tegen te gaan en de daarmee gepaard gaande corruptie moeten aanpakken.”
Het was al langer duidelijk dat bosolifanten, die maar een kwart van alle Afrikaanse olifanten uitmaken, meer bedreigd worden dan savanneolifanten. Een kenmerk van de bosolifant is dat zijn ivoor harder is dan dat van de savanneolifant. Ivoorsnijders zoals in Japan, geven er de voorkeur aan omdat ze er heel precieze details in kunnen beeldhouwen.

Ivoorverbod in China

China heeft in de afgelopen jaren grote stappen gezet door zijn binnenlandse ivoormarkten te sluiten, import van ruw ivoor te verbieden en de handhaving op te voeren. Maar er moet meer gedaan worden om de vraag naar ivoor te verminderen. Het instorten van het toerisme door de coronapandemie heeft in verschillende delen van Afrika geleid tot een toename van stroperij. Dat komt omdat handhaving en toezicht niet overal meer vol te houden is door gebrek aan toeristische inkomsten. Christiaan van der Hoeven: “De ivoorhandel ligt nu op zijn gat, er is in heel 2020 slechts één inbeslagname van boven de 500 kilo geweest. Dat is bijzonder. We zien dat de prijs van ivoor enorm gedaald is. De angst is alleen dat men aan het oppotten is, wachtend op het opheffen van reisverboden.”

Ook klimaatverandering bedreigt bosolifanten

Naast de dreiging van de internationale handel in ivoor, is een opkomende bedreiging voor bosolifanten dat er minder vruchten te vinden zijn in het bos. Uit een studie die in september 2020 werd gepubliceerd, bleek dat door klimaatverandering de fruitproductie in Lope National Park in Gabon met 81 procent is gedaald in dertig jaar tijd (1986–2018). Dat resulteerde op zijn beurt in een afname van de lichamelijke conditie van de olifanten daar met 11 procent tussen 2008 en 2018.

Een onderzoek uit 2016 wees verder uit dat bosolifanten zich langzamer voortplanten en een langere generatietijd hebben (31 jaar) dan savanneolifanten. Bosolifanten beginnen op latere leeftijd aan voortplanting, en met langere intervallen tussen kalveren, dan andere olifantensoorten. Ze zijn dus kwetsbaarder voor stroperij dan hun neven op de savanne, omdat ze hun populaties niet zo snel kunnen aanvullen.

Geen tijd te verliezen

Het aantal bosolifanten is in 31 jaar tijd met 86 procent gekrompen; het aantal savanneolifanten met 60 procent in de laatste 50 jaar. Vanaf 2008 doken hun aantallen naar beneden door een enorme toename van de stroperij, die zijn piek beleefde in 2011. Nog steeds is stroperij de grootste bedreiging van de populaties olifanten in Afrika.

Om de dalende trend van beide Afrikaanse olifantensoorten om te buigen, moeten donoren en overheden hun steun aan landen met olifanten opvoeren om ervoor te zorgen dat hun olifantenpopulaties zich stabiliseren en zelfs de kans krijgen zich te herstellen. Daarnaast is het van vitaal belang dat de internationale inspanningen om de ivoorhandel te stoppen worden geïntensiveerd, van de bron in de bossen en graslanden van Afrika tot aan de vraag op de plaats van bestemming, over de hele wereld. Met deze nieuwe Rode Lijst-indeling is er geen tijd te verliezen. 

De IUCN Rode Lijst van bedreigde soorten is een informatiebron over de status van dier- en plantensoorten over de hele wereld en wordt samengesteld door deskundigen van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) waar WWF ook lid van is. Door te laten zien welke dier- en plantsoorten het meeste risico lopen op uitsterven moedigt de Rode Lijst aan tot actie om soorten te beschermen.

Tekst: WWF Nederland
Foto's: Martin Harvey, WWF; Anup Shah, Nature Picture Library, WWF