Meer gorilla’s, luipaarden en olifanten in tropische bossen met FSC-certificering

In FSC-gecertificeerd bossen wordt hout met commerciële doeleinden op verantwoorde wijze geoogst. Ook wordt stroperij tegengegaan door onder andere de inzet van patrouilles. Ruim 1,3 miljoen cameravalbeelden gemaakt over vijf jaar tijd in de Republiek Congo en Gabon tonen de effectiviteit aan van deze maatregelen en bewijzen de positieve impact die FSC-certificering heeft op biodiversiteit en lokale ecosystemen.

Al 30 jaar zet non-profitorganisatie Forest Stewardship Council (FSC) zich in voor verantwoord bosbeheer om diersoorten te behouden en lokale gemeenschappen een gezonde sociale en economische positie te bieden. Om dit te doen deelt FSC certificaten uit aan bosbeheerders die voldoen aan een set voorwaarden. Het effect hiervan op biodiversiteit was tot dit onderzoek nooit bewezen. "Deze resultaten tonen aan dat certificering een belangrijke rol speelt bij het behoud van biodiversiteit in de tropen. Het klinkt tegenstrijdig, maar het blijkt dat verantwoorde houtoogst kan bijdragen aan het behoud van tropische bossen. Een groot deel (zeker 400 miljoen hectare) van de bossen die we nog hebben, wordt immers gebruikt voor houtkap. Lokale gemeenschappen hebben een inkomen nodig en je voegt waarde toe aan het bos door er hardhout uit te halen. Je zou op dezelfde plek bijvoorbeeld ook soja of oliepalmen kunnen verbouwen, maar dan blijft er geen bos meer over", zegt Joeri Zwerts van Universiteit Utrecht, auteur van het artikel verschenen in wetenschapstijdschrift Nature.

"Deze onderzoeksresultaten zijn ongelooflijk goed nieuws voor tropische bossen en de prachtige en bedreigde diersoorten die er leven, zoals bosolifanten. Dit onderzoek laat zien dat je als consument verschil kunt maken en dat duurzaam bosbeheer werkt", aldus Jaap van der Waarde, WWF-Kameroen en medeauteur van het artikel.

Stroperij

Illegale jacht is een belangrijke oorzaak van biodiversiteitsverlies in tropische houtkapgebieden. Door de aanleg van wegen in deze gebieden is het voor stropers makkelijker om de doorgaans moeilijk begaanbare leefgebieden van groot wild binnen te dringen. "Vooral op de grotere zoogdieren wordt gejaagd en dit zijn nu net de populaties die minder snel herstellen, terwijl deze grote dieren een belangrijke rol spelen in het bos. Zo verspreiden ze bijvoorbeeld zaden en zorgen ze via hun uitwerpselen voor de recycling van voedingsstoffen. Indirect beïnvloeden ze hiermee ook de hoeveelheid koolstofopslag van een bos", zegt Zwerts, die in juni 2023 promoveerde op het onderzoek. In FSC-gecertificeerde gebieden worden maatregelen tegen de illegale jacht genomen. Zo worden wegen geblokkeerd, anti-stroperijpatrouilles georganiseerd en controleposten opgesteld op de hoofdwegen. Ook wordt er voor vlees en vis als voedselbron gezorgd voor werknemers van de houtkapbedrijven. Zo zijn zij minder afhankelijk van de illegale jacht.

Meer grote zoogdieren

Voor het onderzoek plaatste Zwerts' team cameravallen met bewegingssensoren in veertien bossen in Congo en Gabon. Zeven van deze bossen zijn FSC-gecertificeerd. Drie maanden lang draaiden er per bos dertig cameravallen. Uit de 1,3 miljoen foto’s die dit opleverde, bleek dat er een groot verschil te zien is in de hoeveelheid zoogdieren van meer dan tien kilogram. Zo worden in FSC-gecertificeerde bossen 3,5 keer zoveel zoogdieren gezien, zoals antilopen en de Afrikaanse goudkat (tien tot dertig kilogram), en 2,5 keer zoveel diersoorten zoals luipaarden en chimpansees (tussen de dertig en honderd kilogram). Dieren zwaarder dan honderd kilogram, zoals olifanten, worden maar liefst 2,7 keer zo vaak vastgelegd. In totaal worden in FSC-gecertificeerde gebieden 2,7 keer zo vaak dieren gesignaleerd van ernstig bedreigde diersoorten dan in bossen zonder certificering. De aanwezigheid van grote zoogdieren heeft een positieve invloed op de verspreiding van zaden en de koolstofopslag in bossen. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat tropische bossen zeven procent minder koolstof zouden opslaan zonder de aanwezigheid van olifanten.

Zwerts: "Aan dit grote en ambitieuze project werkten we vijf jaar lang samen met honderden lokale medewerkers. Zowel gecertificeerde als niet-gecertificeerde bedrijven wisten we te overtuigen om aan dit onderzoek mee te werken. Vervolgens moesten bij elk bedrijf opnieuw de logistiek worden opgezet en teams worden samengesteld om de bossen in te trekken en camera’s te plaatsen. En dat veertien keer in afgelegen gebieden van het Congobekken. Het was zwaar werk onder uitdagende omstandigheden, maar de kennis die we vergaard hebben levert een belangrijke bijdrage aan de bescherming van dieren in tropische bossen wereldwijd."

Tekst: Wereld Natuur Fonds
Foto's: Interholco; Joeri Zwerts