Iconische kever terug in Drenthe

De gestreepte waterroofkever (Graphoderus bilineatus) is één van de ruim honderd soorten waterroofkevers in Nederland. Onder het grote publiek is daarvan de geelgerande waterroofkever (Dytiscus sp.) het meest bekend. De gestreepte waterroofkever is vergeleken met een geelgerande waterroofkever ongeveer half zo groot (circa 1,5 centimeter) maar niet minder fraai. Opvallend is de brede gele dwarsband op het halsschild, waar de soort de Nederlandse naam aan te danken heeft. Het is echter niet de enige soort met een gele dwarsband, waardoor de soort verward kan worden met andere, algemenere soorten. Zie de figuur voor een overzicht van de kenmerken.

De gestreepte waterroofkever kwam tot in eerste helft van de 20ste eeuw verspreid over Nederland voor, maar verdween gaandeweg vrijwel overal van de zandgronden, het rivierengebied en het veenweidegebied. Tegenwoordig vormen randveengebieden zoals het Vechtplassengebied, de Weerribben en Zuidoost-Friesland het zwaartepunt van de verspreiding in Nederland, en daarmee van geheel West-Europa. Onder andere in Groot-Brittannië en België wordt de soort als uitgestorven beschouwd. Vanwege de sterke achteruitgang in heel Europa is de soort in 1992 opgenomen onder de zwaarste beschermingscategorieën van de Europese Habitatrichtlijn.

Het is niet geheel duidelijk of de vangst in het Omgelegde Eelderdiep een nieuwe vestiging betreft, of dat de soort langdurig over het hoofd is gezien. Voor beide scenario’s valt wat te zeggen. Het Omgelegde Eelderdiep is een in 1928 aangelegd kanaal tegen wateroverlast langs het Eelderdiep in de kop van Drenthe. Sinds de ontwikkeling van het natuurgebied De Onlanden, onder het motto 'natte natuur voor droge voeten', is het kanaal weer afgekoppeld van de oude loop heeft het zijn primaire functie verloren. Mogelijk heeft het extensievere water- en oeverbeheer, in combinatie met veranderd landgebruik, gezorgd voor condities waar de gestreepte waterroofkever zich opnieuw heeft kunnen vestigen. Het is echter niet uitgesloten dat de soort zich al die tijd heeft weten te handhaven. Vrijwel alle historische meldingen uit Drenthe en Groningen zijn afkomstig uit het Zuidlaardermeergebied, waar de soort ook in Drenthe in 1950 voor het laatst gevangen is. Aan de Groningse zijde is de soort nog in 1976 gevangen.

Historisch of niet: met de gestreepte waterroofkever hebben De Onlanden er na de otter weer een icoonsoort bij. Tevens is Drenthe nu de enige provincie waar beide waterroofkevers van de Habitatrichtlijn voorkomen. In 2005 werd hier de brede geelgerande waterroofkever (Dytiscus latissimus) herontdekt.  

Tekst: Bram Koese, EIS Kenniscentrum Insecten, Rick Middelbos & Jelle Tienstra
Foto’s: Bram Koese; Rick Middelbos