Nieuw: kaart Meetlocaties PFAS voor tijdelijke achtergrondwaarden

PFAS is een verzamelnaam en staat voor poly- en perfluoroalkylstoffen. Deze groep chemische stoffen is door mensen gemaakt en komt van nature niet in het milieu voor. PFAS hebben handige eigenschappen. Ze zijn onder andere water-, vet- en vuilafstotend. PFAS zitten in verschillende producten. Bijvoorbeeld in smeermiddelen, voedselverpakkingen, blusschuim, anti-aanbaklagen van pannen, kleding, textiel en cosmetica. Ook worden ze gebruikt in verschillende industriële toepassingen en processen. Door gebruik van deze producten door fabrieksemissies en incidenten zijn PFAS in het milieu terechtgekomen. PFAS breken niet af en zitten nu onder andere in de bodem, in bagger en in het grondwater. PFAS kunnen een negatief effect hebben op het milieu en de gezondheid van mensen. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) doet onderzoek naar de risico’s van PFAS voor de gezondheid en het milieu.

PFAS en de natuur

Van een aantal PFAS is bekend dat ze ongewenste eigenschappen hebben. De precieze eigenschappen verschillen per specifieke PFAS. De ene PFAS verspreidt zich bijvoorbeeld makkelijker door het milieu, en de andere PFAS is weer schadelijker wegens zijn toxiciteit (giftigheid). PFAS kunnen zich ook ophopen in levende wezens (bioaccumuleren). Zo is het bekend dat de PFAS-stof PFOA problemen kan opleveren voor vogels en zoogdieren, omdat deze stof zich in deze dieren kan ophopen.

De aanwezigheid van PFAS in de bodem kan dus van invloed zijn op het ecosysteem. Dit betekent dat het leven in en op de bodem al bij relatief lage concentraties effecten kan ondervinden van PFAS. Het bodembeleid in Nederland is erop gericht om ook deze effecten zoveel mogelijk te voorkomen.

Concentraties PFAS in Nederlandse grond

Tot voor kort wisten we niet hoeveel PFAS er in Nederland in de grond zit. Ook niet op plekken waarvan we veronderstellen dat de grond relatief schoon is. Om te kunnen bepalen met welke gehalten PFAS kunnen worden gerekend, is het nodig om voor heel Nederland de achtergrondwaarden te kennen. Voldoen grond en bagger aan de achtergrondwaarden? Dan mogen ze zonder meer worden verplaatst. Het RIVM bepaalt op dit moment in opdracht van het ministerie van I&W de achtergrondwaarden voor PFAS. Vooruitlopend hierop wilde het ministerie graag een tijdelijke norm stellen. Daarom heeft het RIVM op basis van recente gegevens van provincies, gemeenten en waterschappen een tijdelijke achtergrondwaarde bepaald. Dat zijn meetgegevens op basis van eerder onderzoek op plekken waar de grond relatief schoon is, dus zonder directe vervuilende bron. Op basis van deze gegevens heeft het RIVM uit kunnen rekenen wat een aannemelijke achtergrondwaarde is.

Kaart brengt tijdelijke achtergrondwaarden in beeld

Op de kaart Meetlocaties PFAS voor tijdelijke achtergrondwaarden ziet u de gebruikte meetlocaties voor de afleiding van de tijdelijke achtergrondwaarde van PFAS in landbodem. Deze kaart kwam tot stand met gegevens uit het RIVM-advies Tijdelijke landelijke achtergrondwaarden bodem voor PFOS en PFOA. De tijdelijke achtergrondwaarden geven de bovengrens aan van de concentraties van PFAS-stoffen PFOS en PFOA die in de bodem zonder direct aanwijsbare bron kunnen worden aangetroffen. Voor elke locatie zijn ook de meetwaarden van de verschillende PFAS- stoffen te zien. Klik op de i-knop links in het scherm. Klik vervolgens op een meetlocatie in de kaart om de meetwaarde op een locatie te zien.

Definitieve achtergrondwaarden

Voor het afleiden van definitieve achtergrondwaarden gaat het RIVM in 2020 metingen doen in de bodem op ongeveer tweehonderd locaties verspreid over Nederland. De gegevens uit dit nieuwe onderzoek en andere onderzoeken die bij het RIVM worden aangeleverd, worden binnenkort ook op de Atlas Leefomgeving beschikbaar gemaakt.

Meer informatie?

Bekijk Vragen en antwoorden over PFAS op de onderwerppagina over PFAS op de website van het RIVM.

Tekst: Jeannine Brand, Atlas Leefomgeving
Foto: RIVM
Kaart: Atlas Leefomgeving