Tiende editie Bodemdierendagen van start met zaklampsafari

De pissebed heeft zijn naam niet mee. Toch heeft deze ‘underdog’ net als vele andere bodemdieren een belangrijke rol. Dat geldt zelfs voor de naaktslak, opruimer van organisch afval. Samen houden ze de grond gezond, dus zonder kunnen we niet. Om het vaak onzichtbare bodemleven de aandacht te geven die het verdient, gaan de komende weken weer duizenden mensen op onderzoek uit. Iedereen kan meedoen met de Bodemdierendagen, ook op een balkon of een groen dak. Hoe gezond is de bodem in onze dorpen en steden?

De Tiny Ten waar we naar op zoek gaan, zijn: regenworm, duizendpoot, pissebed, naaktslak, huisjesslak, mier, kever, spinachtige, miljoenpoot en mol. Aangenaam!

Muziek!

Een soort 'Vier jaargetijden' of een 'Peter en de Wolf', maar dan over het leven in de bodem. Dat is wat bezoekers van het openingsconcert Soil, LIVE! kunnen verwachten op 20 september in Wageningen. Componist en klankkunstenaar Remco de Kluizenaar presenteert een gloednieuw concert van twintig minuten, uitgevoerd door de Harmonie Wageningen. Hij werkte bij het componeren nauw samen met Wageningse bodembiologen Marie Zwetsloot en Giulia Bongiorno.

Hoor je al die schimmeldraden in de bosgrond groeien, of de regenwormen die op en neer kruipen onder het gras? Na het concert is er kans om de hoofdrolspelers in levenden lijve te ontmoeten bij de zaklampsafari in Arboretum de Dreijen. Het geheime bodemleven dat zich overdag verborgen houdt, laat zich in het donker vaak makkelijker zien.

Hoogtepunten

Wat begon als een enkele dag, op Werelddierendag, is inmiddels uitgegroeid tot de Bodemdierendagen. De aanleiding was het jaar 2015, door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het Internationale Jaar van de Bodem, gevolgd door de International Decade of Soils. De belangrijke functies van de bodem voor natuur, landbouw en de hele maatschappij waren te onbekend. Denk aan de voedingsbodem voor het verbouwen van ons eten, het voorkómen van wateroverlast, het zuiveren van water of het leveren van interessante nieuwe antibiotica. Dit is ook een belangrijke pijler onder de wereldwijde Sustainable Development Goals: extra reden om goed voor onze bodem te zorgen. Het bodemleven speelt daarbij een cruciale rol.

Ook dit keer organiseren het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen Universiteit de landelijke Bodemdierendagen, met hulp van veel andere organisaties en mensen. In de afgelopen jaren zijn er door alle citizen scientists samen al meer dan 105.000 bodemdieren gescoord. Andere hoogtepunten uit de afgelopen jaren zijn bijvoorbeeld de sterk gegroeide aandacht voor het bodemleven, de prijswinnende bioscoopfilm Onder het Maaiveld, de bijzondere waarnemingen op het eilandje in de Hofvijver en in de tuin van het Rijksmuseum te Amsterdam, de bodemdierenopera Benno en natuurlijk de hulp van zoveel mensen.

Resultaten tot nu toe

Bij het doorgeven van de bodemdierenwaarnemingen uit je tuin, schoolplein of het park op www.bodemdierendagen.nl, ontvang je direct een cijfer. Dat rapportcijfer drukt uit hoe goed het met het algemene bodemleven gaat op die plek. Nieuw is, dat je ook je vorige waarnemingen terug kunt kijken met een inlog. Dus als je vaker meedoet, kun je zien of het cijfer verbetert.  

Uit de resultaten van de afgelopen negen jaar blijkt al dat tuinen, parken en andere groene delen rijk zijn aan bodemdieren en een belangrijke rol spelen voor de stadsnatuur. We zien ook dat er op veel plekken nog van alles te winnen valt voor het bodemleven, en dus voor de natuur en onze maatschappij. Groene en halfgroene tuinen en parken kunnen veilige havens zijn voor wormen, huisjesslakken, spinnen en pissebedden in het bijzonder. Die zijn in meer dan tachtig procent van dat type tuinen te vinden. Ook de impact van het weer op het succes van de verschillende bodemdieren kwam duidelijk naar voren. In droge jaren bepaalt het type tuin en het beheer ervan in grote mate de overleving van bodemdieren in de stad.

Stedenbattle

Hoe ‘bodemdiervriendelijk’ is de bebouwde omgeving om ons heen eigenlijk? Dat gaan een aantal gemeenten uitzoeken in de derde editie van de Bodemdieren Battle of the Cities. Ze strijden daarbij om de eretitel van Bodemdierenstad van het Jaar. Dit jaar doen mee: Hilversum, Leeuwarden, Ede, Waadhoeke, Wageningen, Zaanstad en Nijmegen.

Slakken, slakken, slakken

Wat is het Tiny Ten-dier uit de bodemdierenjungle dat de gemoederen het meest heeft beziggehouden dit jaar? Dat is ongetwijfeld de naaktslak. Een milde winter gevolgd door een vochtig voorjaar en een zomer zonder lange droge periodes creëerden in veel tuinen een slakkenwalhalla. Het is belangrijk om een volwaardig ecosysteem in je tuin te hebben met de bodem als goede basis, inclusief natuurlijke vijanden. Een telling doen voor de Bodemdierendagen geeft je daarbij inzicht hoe gezond je tuin ervoor staat. Vraag is nu dus: hoeveel slakken zien we straks terug in de tellingen van 2024?

Meer informatie

• Op www.bodemdierendagen.nl van alles te vinden: de zoekkaart, zoektips, weetjes, resultaten tot nu toe. En dit is natuurlijk ook de plek om waarnemingen van je bodemdierensafari in te leveren.
• Afbeeldingen van de zoekkaart en het scoreformulier staan op de Doe Mee-pagina.
• Het feestelijke bodemdierenboekje Ondersteboven, van bijzondere bodemdieren! is weer beschikbaar. Mensen die laten weten wat zij terugdoen voor de bodemdieren, krijgen gratis een exemplaar opgestuurd zolang de voorraad strekt.

Tekst: Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) 
Illustratie: Cecile van Wezel, Bodemdierendagen/NIOO-KNAW