Rosevleugel gevonden, een nieuwe sprinkhanensoort voor Nederland

In België werden in 2019 voor het eerst sinds lange tijd weer rosevleugels (Calliptamus italicus) waargenomen. De soort vormde hier sinds het begin van de 20^e eeuw geen populaties meer en ook in het noordwesten van Duitsland ging de soort sterk achteruit. Op twee waarnemingen in 2006 en 2013 na was dit het eerste jaar dat ze weer werden gezien. De dieren doken op verschillende plekken op, vooral in Wallonië, waar in het uiterste zuiden in de provincie Luxemburg ook een populatie werd gevonden. Er werd echter ook een exemplaar in Belgisch Limburg ten noordwesten van Maastricht gevonden, wat het feit dat ze ook in Nederland zouden zitten een stuk aannemelijker maakte. Daarom werd er op 13 augustus op de Facebookpagina van EIS-Kenniscentrum Insecten een bericht geplaatst met de vraag: wie vindt de eerste rosevleugel van Nederland?

Op 14 augustus, precies een dag later, liepen onderzoekers van Bureau Natuurbalans door het natuurgebied RivierPark Maasvallei, dat iets ten noorden van Maastricht bij de Grensmaas ligt, om in de Geul visonderzoek te doen. Het natuurgebied is recentelijk door het Consortium Grensmaas ingericht en wordt binnenkort overgedragen aan Staatsbosbeheer. Tussen de massaal aanwezige blauwvleugelsprinkhanen vloog plotseling een sprinkhaan met opvallend roze gekleurde achtervleugels! De schepnetten voor het visonderzoek kwamen goed van pas om het exemplaar te vangen en vast te stellen dat het daadwerkelijk om een vrouwtje rosevleugel ging. Het betreft een langvleugelig exemplaar dat aan de afgevlogen vleugels te zien (zie foto) waarschijnlijk een behoorlijke afstand heeft gevlogen.

De rosevleugel is in de eerste plaats dus te herkennen door de roze achtervleugels, die opvallen bij het opvliegen. Verder is de soort fors en donker, en lopen er verticale strepen over de ogen. De achterschenen zijn in veel gevallen ook donkerroze. De mannetjes maken zachte geluiden met de kaken (slechts op vijftig centimeter afstand hoorbaar) en zijn een stuk kleiner dan de vrouwtjes. In Midden- en Zuid-Europa komt de soort algemeen voor op allerlei droge en stenige plaatsen, zoals berghellingen, groeves en wegbermen. De rosevleugel werd gevonden in een ruige en kruidenrijke vegetatie op een kleiig substraat met grind. Hiermee komt de Nederlandse vindplaats overeen met vindplaatsen uit de rest van Europa. Tijdens een korte zoektocht in de nabije omgeving werden geen andere exemplaren van de rosevleugel gevonden.

Is de rosevleugel aan een heuse opmars bezig, waardoor er binnenkort ook permanente populaties in Nederland zullen ontstaan? Het zou goed kunnen met de droge zomers van de laatste jaren. Voorlopig blijft het nog bij deze ene waarneming van een enkel vrouwtje, maar wie weet hoeveel er nog zullen volgen. Ook in België blijft het voorlopig bij één populatie, maar er wordt nog onderzocht of er op de andere plekken ook voortplanting plaatsvindt. Indien je zelf een rosevleugel ontdekt, maak dan een foto en geef het door via Waarneming.nl.

Tekst: Joris Verhees & Pim Lemmers, Bureau Natuurbalans-Limes Divergens en Daan Drukker, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Joris Verhees (leadfoto: Selfie Joris Verhees (links) en Pim Lemmers met rosevleugel); Pim Lemmers; Daan Drukker