Zeshonderd uur sprinkhaanmuziek online

In Europa komen meer dan duizend soorten sprinkhanen en krekels voor en 720 daarvan maken geluid. Dit doen ze door een richel over een rij doorntjes te halen, ongeveer net alsof je snel met je nagels over een kam gaat. Bij sabelsprinkhanen en krekels zitten de doorntjes op de ene vleugel en de richel op de andere vleugel terwijl bij veldsprinkhanen een rij tandjes op de poot over een richel op de vleugels wordt gehaald. Het zingen van sprinkhanen gebeurt vooral door de mannetjes en is bedoeld voor het lokken van vrouwtjes.

Elke soort zijn eigen zang

Net als bij vogels heeft elke soort zijn eigen zang en met enige oefening kan je de meeste Nederlandse soorten op geluid leren herkennen. In Zuid-Europa is dat veel lastiger. Niet alleen komen daar veel meer soorten voor, maar van veel soorten zijn geen geluidsopnamen beschikbaar. De website xeno-canto heeft daar samen met sprinkhaanspecialisten uit heel Europa verandering in gebracht. Geluidsopnamen van 500 van de 720 Europese soorten die geluid maken, zijn sinds kort voor iedereen te beluisteren.

Sprinkhaanmuziek is opvallend gevarieerd. Sommige soorten hebben een zangerige toon, zoals bij veel krekels (boomkrekel) terwijl andere vooral ritmisch heel sterk zijn (locomotiefje). Niet alles wat ze doen is voor ons hoorbaar en veel geluiden zijn ultrasoon. Gelukkig is het op xeno-canto mogelijk om deze geluiden ook beschikbaar te maken en ze vertraagd af te spelen zodat de hoge frequenties toch hoorbaar worden (sabelsprinkhaan Antaxius chopardi).

Amateurs onmisbaar

Het beschikbaar maken van al deze opnamen is mogelijk door de medewerking van tientallen amateur-specialisten die vaak al jaren actief bezig zijn met het verzamelen van geluiden. "Afgelopen jaren heb ik tijdens vakanties allerlei plekken in Zuid-Europa bezocht om geluiden op te nemen van sprinkhanen", vertelt sprinkhaankenner Baudewijn Odé. Het maken van opnamen is vaak tijdrovend werk. Niet alleen moeten de dieren worden gezocht maar ook moeten de omgevingsfactoren gunstig zijn, weinig wind en weinig achtergrondgeluiden. "Sommige soorten maken vooral ’s nachts geluid, uitrusten tijdens vakantie is dan ook niet echt mogelijk", vertelt Odé.

De website xeno-canto wordt beheerd door een Nederlandse stichting en is in 2005 opgericht door Bob Planqué en Willem-Pier Vellinga. In de afgelopen jaren is de website uitgegroeid tot de grootste vrij toegankelijke database van natuurgeluiden ter wereld, waar onder meer geluiden van 96 procent van alle vogelsoorten te vinden zijn. Sinds vorig jaar biedt de website ook ruimte voor geluiden van amfibieën, vleermuizen en sprinkhanen.

"Xeno-canto is onmisbaar voor mijn werk", vertelt onderzoeker en AI-specialist Burooj Ghani. "Bij Naturalis Biodiversity Center hebben we de ambitie om automatische geluidsherkenning mogelijk te maken voor alle Europese diersoorten. Een website als xeno-canto vormt daarvoor de basis. Alle grote herkenningsmodellen voor vogelgeluiden zoals BirdNET en Merlin maken gebruik van de geluidendatabase van xeno-canto om de modellen te trainen."

Het ontsluiten van de sprinkhaangegevens op xeno-canto is mogelijk gemaakt met een subsidie van NLBIF. Het project werd uitgevoerd door xeno-canto, Naturalis Biodiversity Center en een groot aantal Europese sprinkhaanexperts.

Meer informatie

• Alle sprinkhanen, krekels en cicades bij elkaar | Xeno-canto.
• AI om dierentaal te begrijpen | Nature Today.
• Computer herkent krekel | Nature Today.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Wiene Bakker (leadfoto: locomotiefje (Chorthippus apricarius), een van de Nederlandse soorten die de naam dankt aan de zang van het mannetje); xeno-canto