Steuntje in de rug voor Fryske ringslangen

Ringslang in Midden-Fryslân

De ringslang (Natrix helvetica) is in Midden-Fryslân een zeldzame verschijning. In de provincie ligt het zwaartepunt voor de soort in het zuidoosten op de hoge zandgronden: in beekdalen, heideterreinen en hoogvenen. In Midden-Fryslân zijn kleine maar kwetsbare populaties aanwezig in de laagveengebieden ten oosten en zuiden van Leeuwarden. In Nationaal Park de Alde Feanen wordt de ringslang zo nu en dan waargenomen. In de (natuur)terreinen tussen Leeuwarden en de Westereen wordt de soort ook met enige regelmaat gezien. Hier is de ringslang al geruime tijd aanwezig (oudste waarneming 1943) en ze is er ook meer recent nog waargenomen. In het voorjaar van 2019 werd nabij het dorpje de Falom nog een volwassen ringslang gezien door een oplettende bewoner. De ringslang lijkt hier dus gevestigd te zijn, maar de populatie is klein en mogelijk kwetsbaar.

Broeihopen

De ringslang is onze enige eierleggende slang. Voor de incubatie van de eieren maakt de soort gebruik van warmte die vrijkomt bij het rotten van plantaardig materiaal. In ons land worden veel eieren gelegd in (paarden)mest- en composthopen, die in het verleden te vinden waren bij vrijwel elke boerderij. Deze hopen zijn tegenwoordig schaars en nu worden op veel plaatsen speciale eiafzetplekken voor de soort aangelegd: broeihopen. Broeihopen zijn van groot belang voor ringslangen. Zelfs in kleine populaties kunnen ze voor een groot effect zorgen. Een goed opgezette broeihoop, op de juiste locatie, vormt een ware magneet voor de in de wijde omgeving aanwezige ringslangvrouwtjes. De spectaculaire kolonisatie van het Nederlandse gedeelte van het Wormdal (Zuid-Limburg) en versterking van een kleine populatie in de omgeving van Schardam (Noord-Holland) door middel van door vrijwilligers goed en strategisch aangelegde broeihopen, laten dat heel duidelijk zien.

Fryske broeihopen

Afgelopen voorjaar zijn door de gemeente Leeuwarden en RAVON in samenwerking met It Fryske Gea vijf broeihopen aangelegd. Dit gebeurde op locaties waar recent nog ringslangen gezien zijn, op ruime afstand van drukke wegen maar nabij migratiezones, zoals een spoordijk en water. Bovendien kon er op deze locaties prima werk met werk worden gemaakt: omdat hier vanwege vaarrecreatie jaarlijks maaibeheer plaatsvindt, kon er direct materiaal voor broeihopen worden gewonnen. Volgend voorjaar worden de hopen omgezet, aangevuld en gecontroleerd op uitgekomen eieren. De insteek van deze pilot is dit de aankomende vijf jaar vol te houden. De verwachting is dat de aanwezige ringslangvrouwtjes blijvend gebruik gaan maken van de hopen.

Ringslang gezien?

De verspreiding van de ringslang in Midden-Fryslân is nog niet goed in kaart gebracht. Dus: ringslang gezien, meld het ons! Waar mogelijk met een foto van het dier, of een goede beschrijving, datum en locatie/coördinaten. Vervellingen zijn tevens belangrijk als indicator voor de aanwezigheid. Historische waarnemingen zijn ook erg waardevol. Meld deze dus ook graag bij Tariq Stark.

Tekst: Tariq Stark, RAVON, Gilberto Squizzato, Gemeente Leeuwarden en Jan Jelle Jongsma, It Fryske Gea
Foto's: Warren Photographic; Tariq Stark