Muntjaks ontsnappen beperkt, maar opmerkzaamheid is geboden

De muntjak (Muntiacus reevesii) is een Oost-Aziatisch hoefdier, die kleiner is dan een ree. Hij heeft opvallende slagtandjes en vergeleken met een ree korte pootjes. Sinds 2016 staat de muntjak op de Unielijst van invasieve exoten. Dat betekent dat het houden van deze dieren in de loop van de tijd wordt beperkt en dat handel is verboden.

In onderstaande figuur is de verspreiding van de meldingen van muntjak in Nederland en Vlaanderen weergegeven. Hoeveel dieren in Nederland en Vlaanderen in totaal voorkomen is niet bekend.

In Nederland werden in 2018 en 2019 in de grensstreek met Vlaanderen muntjaks gemeld ten zuiden van Breda, ten noorden van Maastricht en in Zeeuws-Vlaanderen. Verder weg van de Vlaamse grens werden vier meldingen gedaan, namelijk bij Culemborg, Den Haag, Utrecht en in Drenthe. Het dier komt dus sporadisch voor in Nederland. Uit andere gebieden waar de muntjak eerder werd gemeld, zoals de Veluwe en Landgoed de Utrecht (zie Kijk op exoten 17, november 2016; pdf, 3,8 MB), werden afgelopen jaar geen meldingen gedaan.

In Vlaanderen werd de eerste bevestigde veldwaarneming van de muntjak in de natuur pas in 2009 verricht in Schoten (pdf, 17,7 MB), in het noordwesten van de provincie Antwerpen. Tussen 2010 en 2012 bleef het bij enkele waarnemingen. De daaropvolgende jaren nam het aantal waarnemingen gestaag toe tot 27 in 2014. Ook het aantal kilometerhokken waarin muntjakken werden gezien steeg. De soort is ondertussen in alle Vlaamse provincies waargenomen, vaak in tuinen of als verkeersslachtoffer. In december 2018 werd in Vlaanderen bekend gemaakt dat muntjaks zijn gekweekt en vrijgelaten voor jacht. Er zijn tientallen dieren aangetroffen bij twee mensen die zijn aangehouden. In 2018 en 2019 werden door de Vlaamse Overheid gerichte inspanningen gedaan om een verdere vestiging van muntjak in Vlaanderen tegen te gaan. Enkele vrijlevende dieren werden door gerichte acties verwijderd uit bosrijke domeinen of natuurgebieden. In het Verenigd Koninkrijk heeft een dergelijke bron geleid tot een explosief gegroeide populatie muntjaks. De British Mammal Society schat dat de dichtheid aan muntjaks al oploopt naar honderd dieren per vierkante kilometer in geschikt habitat.

Meer informatie over verspreiding en levenswijze van muntjak is nodig. Op 30 januari 2019 werd door INBO en de Zoogdiervereniging gezamenlijk autopsie gedaan op vier mannelijke muntjaks (zie afbeelding hieronder) uit de grensregio. De vastgestelde breuken (poten, kop, hals) wezen uit dat deze dieren alle werden aangereden. In de maag van deze dieren troffen we eikels, bramen, kersen en veel plantaardig materiaal aan. Actueel wordt gekeken hoe aan de hand van wildcamera’s in Vlaanderen gericht een early warning opgezet kan worden in de belangrijkste risicogebieden om een snelle reactie mogelijk te maken. In Nederland is eind 2018 in opdracht van de NVWA een cameraval- en warmtebeeldcamera-onderzoek uitgevoerd in Noord-Brabant. Hierbij zijn geen muntjaks aangetroffen. 

Tekst: Ellen van Norren, Zoogdiervereniging; Jim Casaer en Tim Adriaens, INBO
Foto's: Margoz, GNU-fd licentie; Tim Adriaens, INBO
Figuur: NDFF/Zoogdiervereniging, waarneming.be, Natuurpunt