Invasieve exoten worden ook in Brabant aangepakt

De provincie Noord-Brabant werkt aan een plan van aanpak om de soorten die op deze zogenaamde Unielijst staan in kaart te brengen en aan te pakken. De Unielijst is de uitwerking van de EU-exotenverordening uit 2016. Hij beschrijft de planten en dieren die van nature niet in Europa voorkomen en door hun gedrag en snelle verspreiding, schadelijk zijn voor onze inheemse flora en fauna. Voor het behoud van biodiversiteit, maar ook vanuit belangen van volksgezondheid en veiligheid, moeten deze invasieve exoten volgens de verordening worden aangepakt. Gedeputeerde Staten moeten daarvoor maatregelen nemen en deze ook concretiseren. In Noord-Brabant wordt dit uitgewerkt met een ‘Plan van Aanpak Invasieve Exoten Brabant’. Dit wordt gemaakt door Bob van den Brink en Simon Lavrijssen.

Leefgebied overnemen

“Wij hebben het dus niet over de wolf en de eikenprocessierups”, begint Simon Lavrijssen. “Deze dieren zijn op eigen kracht in Nederland gekomen. Bijvoorbeeld door klimaatverandering hebben ze hun natuurlijke leefgebied uitgebreid en zich bij ons gevestigd. Misschien zijn we niet zo blij met ze, maar dat is niet omdat het invasieve exoten zijn.

De soorten waar wij het over hebben, zijn vaak meegebracht door mensen, maar horen hier van nature niet thuis. Een aantal van die exoten voelt zich hier zo lekker, dat ze zich explosief voortplanten. Ze verdringen inheemse soorten, waardoor deze in gevaar komen. Dat noemen we de invasieve exoten. Dat zijn de soorten die we willen bestrijden.”

Nijlgans

Een voorbeeld van een invasieve exoot is de nijlgans. “Hij heet gans, maar is een eend”, beschrijft Bob de opvallend gekleurde vogel met zijn bruine ringen om de ogen. “Kenmerk is dat hij niet op de grond broedt. Hij vestigt zich in boomnesten van andere vogels, bijvoorbeeld de torenvalk. Hij is zeer luidruchtig en valt andere soorten aan, zelfs dieren die flink groter zijn dan hij. Daarnaast veroorzaakt hij schade aan de landbouw,” somt hij op. De nijlgans overheerst de meer timide, inheemse soorten, waardoor hij de biodiversiteit benadeelt. Daarom moet hij vanuit Europa worden aangepakt.

Wasbeer

Maar de Unielijst gaat niet alleen over vogels. Ook dieren met een lief uiterlijk staan op de lijst. “Neem de muntjak,” legt Bob uit. “Het is een kleine hertensoort uit Azië die zich explosief vermenigvuldigt en onze inheemse ree kan verdringen. In Nederland is hij nog maar weinig aanwezig, maar in België zijn wel enkele populaties aanwezig. Omdat we in Brabant buren zijn van België, nemen we extra maatregelen om voor hem de grens dicht te houden.”

Een andere soort op de lijst is de wasbeer. ”Hij lijkt zo lief, maar is een rover van de brutaalste soort. Hij smult van onze inheemse amfibieën: kikkers en salamanders. En hij kan heel goed klimmen, waardoor er weinig vogelnesten veilig zijn voor een wasbeer.” Bob herinnert zich een filmpje van een wasbeer die – nota bene voor het oog van een webcamera - een nest van een zee-arend bezocht en zich tegoed deed aan de eieren.

Watercrassula

De Unielijst bevat ook een hele serie waterplanten, zoals de waterpest, waterhyacint en waterwaaier. “Maar wellicht de ergste is de watercrassula,” verzucht Simon. “Hij staat niet op de Unielijst maar is momenteel in Brabant een ware probleemsoort. Mensen kopen een klein plantje bij het tuincentrum, dat met een paar weken de vijver verstikt. Vervolgens laten ze de vijver leeglopen in de nabijgelegen sloot. Met als gevolg dat de planten daar het complete ecosysteem verstoren. Met name de watercrassula groeit zo snel, dat alle waterleven verdwijnt en watergangen in no time verstopt raken, samen met de stuwen, pompen en gemalen.”

Menselijk handelen

De schade aan het milieu en de biodiversiteit is soms enorm. “We zijn ervan overtuigd dat mensen het niet opzettelijk doen. Maar invasieve exoten komen meestal wel door menselijk handelen in de natuur. Soms per ongeluk als een gehouden dier ontsnapt, soms omdat planten of dieren worden ‘gedumpt’. Die mooie zonnebaars uit je vijver vreet in de sloot alle vissen op. De prachtige berenklauw verdringt alle bloemen in de berm. De Aziatische duizendknoop groeit door alles heen.”

Het plan van aanpak zal na de zomer door GS van Brabant worden vastgesteld. Daarna volgt de uitvoering met nog uit te werken subsidies en draaiboeken voor aanpak van de verschillende soorten. Het plan loopt tot 2026. Tussentijds volgt evaluatie over de effectiviteit van de maatregelen.

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: Mark Zekhuis, Saxifraga (leadfoto: wasbeer); Bernard Dupont, CC BY-SA 2.0; Karelj, CC BY-SA 3.0; Wout van der Slikke; Gerard Volp