Nieuwe bestrijdingsstrategie muskusratten?

In de bureaustudie De toekomst van het muskusrattenbeheer in Nederland (pdf: 4.2 MB), uitgevoerd in 2018, zijn drie bestrijdingsstrategieën met elkaar vergeleken voor wat betreft het aantal te doden muskusratten (Ondatra zibethicus), de schade aan oevers en waterkeringen, en de kosten en baten. Het ging om de volgende strategieën:

1. Niet bestrijden
2. Vlakdekkend jaarrond bestrijden, de huidige strategie
3. Terugdringen tot de landsgrens

Voor deze studie is er kennis opgehaald vanuit bestrijdingsorganisaties, is er gesproken met internationale experts en ervaringsdeskundigen, is er literatuuronderzoek gedaan en zijn er modellen gebouwd.

De ene strategie is intensiever dan de andere doordat de drie bestrijdingsstrategieën onder andere verschillen in het aantal achterblijvende dieren. Niet bestrijden en terugdringen tot de landsgrens zijn de extremen. Bij de eerste is er gemiddeld een grote populatie muskusratten; bij de laatste blijven er geen dieren achter. Uitroeiing is onmogelijk: zolang er elders op het Europese vasteland nog populaties aanwezig zijn, bestaat het risico van herkolonisatie. Terugdringen tot de landsgrens is daarom voor Nederland het hoogst haalbare.

De haalbaarheid van de nieuwe strategie

Internationaal is er veel ervaring opgedaan met het uitroeien van invasieve exoten op eilanden en grotere landmassa’s. Deze kennis is ook van toepassing op het terugdringen tot de landsgrens. Uit de internationale kennis blijkt dat de haalbaarheid beoordeeld moeten worden op de onderstaande criteria; dat is in de genoemde studie ook gebeurd:

• Effectiviteit van de strategie (kan het, als praktische bezwaren of andere argumenten geen rol zouden spelen?)
• Praktische uitvoerbaarheid
• Directe kosten
• Negatieve effecten (waaronder indirecte financiële kosten)
• Maatschappelijke acceptatiegraad

Uit theorie en praktijk blijkt dat aantallen muskusratten inderdaad tot nul kunnen worden teruggebracht. Hier zijn voorbeelden van uit Engeland, Vlaanderen en op lokale schaal ook uit Nederland (zie onderstaand kaartje). De directe kosten van de strategie ‘terugdringen tot de landsgrens‘ zijn niet belemmerend. Sterker: er ligt een besparing in het verschiet ten opzichte van de verwachte jaarlijkse kosten onder de huidige doelstelling. De negatieve effecten zijn verwaarloosbaar. 

Vanuit techniek, strategie, (internationale) wetgeving en dierenleed zijn geen redenen gevonden om terugdringen tot de landsgrens níet na te streven. Er worden minder dieren gedood, er zijn minder waterveiligheidsrisico’s, en er worden op termijn minder kosten gemaakt. Bovendien zijn er naar verwachting positieve effecten op de biodiversiteit, minder bijvangsten en minder risico's op overdracht van dierziekten. Tenslotte wordt er op de best mogelijke manier voldaan aan EU Verordening 1143/2014 over Invasieve Exoten.

Het is echter wel een ambitieuze strategie, want de bekende voorbeelden van een dergelijke ‘volledige verwijdering’ van gewervelde dieren op het vasteland omvatten niet zo’n groot oppervlak als Nederland. De keuze om al dan niet voor deze strategie te kiezen ligt nu voor bij de waterschappen; het publieke debat daarover is welkom. De Zoogdiervereniging organiseert op 15 februari 2019 een symposium over dit onderwerp voor betrokkenen. 

Wat is er nodig?

Om de voorgestelde situatie zonder muskusratten in het binnenland te kunnen bereiken zijn inzet en vakkundigheid van bestrijders en politieke/financiële steun cruciaal. Daarbij zijn een goede organisatie en innovaties ondersteunend. Om de eventueel toekomstige situatie in stand te houden, blijft op termijn een flexibel team nodig van breed inzetbare buitenmensen, die alle kennis in huis hebben om sporen te herkennen, en zo nodig vallen op de juiste wijze te plaatsen. Tenslotte is er maatschappelijk draagvlak nodig om de juiste vangmiddelen in te kunnen blijven zetten, en toegang te houden tot gebieden in de juiste tijd van het jaar. De waterschappen, wiens taak het is om de waterveiligheid te waarborgen en de risico’s van graverij door muskusratten te beperken, zijn nu op zoek naar dit draagvlak. 

Aanbeveling

De huidige lage populatieniveaus in grote delen van Nederland en Vlaanderen zijn tot stand gekomen door een grote investering van mensen en middelen. Deze investering wordt teniet gedaan als de capaciteit en/of kwaliteit van bestrijding op grond van onjuiste argumenten/zonder kennis van zaken te vroeg of te snel wordt afgebouwd. Daarom moeten beschikbare budgetten voor bestrijding niet te snel en te ver worden teruggebracht.

Tekst: Daan Bos, Altenburg en Wymenga en Dolf Moerkens, Unie van Waterschappen
Foto's: Alex Vissering; Muskusrattenbeheer Rivierenland (leadfoto)
Kaartje: Altenburg en Wymenga en Unie van Waterschappen