Vlinders en damherten: actief beheer noodzakelijk

Veel terreinen worden in Nederland begraasd om duinen en heidegebieden open te houden. Dus toen rond de eeuwwisseling de populatie verwilderde damherten in de AWD duidelijk begon te groeien, leek dat geen groot probleem. Wat niet verwacht werd, was dat de populatie zo ver zou doorgroeien. In 2016 liepen er in het 3400 hectare grote gebied bijna 4000 damherten rond en groeide de populatie nog altijd exponentieel. Ook buiten de AWD komen er steeds meer herten bij. De effecten van de damherten konden voor de vlinders goed in beeld worden gebracht doordat de Vlinderwerkgroep Zuid-Kennemerland zowel binnen als buiten de AWD sinds 1992 de vlinders – en ook de bloemen – op tientallen routes telt. De ontwikkelingen van deze gebieden zijn met elkaar vergeleken en ook met andere duingebieden waar nooit damherten hebben gelopen.

Door De Vlinderstichting zijn de trends geanalyseerd. En die zijn duidelijk. In de periode met hoge hertendichtheden is het aantal soorten met dalende trend gegroeid van vier naar twaalf en het aantal soorten met stijgende trend afgenomen van drie naar nul (op een totaal van twintig soorten). In de overige duingebieden is deze verhouding stabiel gebleven. Niet alle soorten namen af: de soorten van korte, open vegetatie met geringe nectarbehoefte hielden redelijk stand. Maar het overgrote deel van de vlinders ging in aantal achteruit: soorten waarvan de voedselplanten van de rupsen en/of de bloemplanten van de vlinders door de herten opgevreten werden. Ook het bloemenaanbod ging in de AWD hard achteruit. Het giftige duinkruiskruid bleef over, maar in voor- en najaar bloeit dit niet en dan is er voor de vlinders weinig nectar meer te vinden. Wat dit voor andere bloembezoekers als wilde bijen en zweefvliegen betekent, laat zich raden. Kortom: wat zullen vlinders en bijen blij zijn met de komst van de wolf naar Nederland! Maar of die blij wordt van de duinen valt nog maar te bezien – tot dan moeten de jagers die rol maar invullen.

Meer informatie

• Artikel 'Effecten van damherten op dagvlinders in de Amsterdamse Waterleidingduinen' (pdf; 0,9 MB)

Tekst: Michiel Wallis de Vries, De Vlinderstichting
Foto’s: Jan Dirk Bol (leadfoto: damherten in de AWD); Vincent van der Spek