Eind augustus was duidelijk dat de herfstkleuring dit jaar vroeg op gang kwam. Waarschijnlijk als gevolg van het zeer droge voorjaar. Doordat nachtvorst nog uitblijft, verloopt het proces van bladverkleuring heel geleidelijk. Dit is goed te zien aan het verloop van de bladverkleuring van twee witte paardenkastanjes in Wageningen. In onderstaande fotoserie is het verloop van de bladverkleuring van half september tot begin november getoond voor 2015, 2016 en 2017.
Op de foto’s valt op dat de herfstkleuring dit jaar eerder dan voorgaande twee jaren op gang kwam. Vooral vorig jaar was een laat jaar. Rond 24 oktober 2016 zaten beide kastanjes nog vol in blad terwijl de kastanje rechts in 2015 en 2017 grotendeels kaal was. De linker kastanje was dit jaar ook beduidend vroeger kaal dan voorgaande twee jaar.
Schattingen bladverkleuring
Sinds een aantal jaar schat ik vanaf augustus diverse keren per week de mate van bladverkleuring van een aantal bomen. Dit doe ik door iedere keer van tien willekeurige plaatsen in de boom van tien naast elkaar gelegen bladeren het aantal verkleurde bladeren te tellen. Onderstaande figuren laten de schattingen van bladverkleuring voor de twee witte paardenkastanjes zien voor 2015 (blauwe lijn), 2016 (rode lijn) en 2017 (groene lijn). In beide figuren is de vroege start van de verkleuring in 2017 goed te zien en vervolgens het geleidelijk stijgen van de groene lijn. De bladverkleuring verliep veel sneller vanaf eind september in 2015 en vanaf de eerste week van oktober in 2016. Zie vooral het verschil in bladkleur tussen de foto 11 oktober 2016 en 24 oktober 2016. De oorzaak is waarschijnlijk de eerste nachtvorst op 9 oktober dat jaar.
GrowApp, maak time-lapse video van eigen omgeving
Sinds dit voorjaar is het voor iedereen mogelijk om met de GrowApp in beeld te brengen hoe de natuur in je eigen omgeving verandert door de seizoenen heen. De GrowApp helpt je om van zelf te bepalen objecten (boom, tuin, straat, weiland, etc.) iedere keer een foto vanaf precies dezelfde plaats in precies dezelfde richting te maken. Elke nieuwe foto wordt direct toegevoegd aan een time-lapse video. De time-lapse video’s voegen een hele nieuwe dimensie toe aan je eigen omgeving. Sinds het beschikbaar komen van de eerste demoversies van de GrowApp heb ik diverse fotolocaties aangemaakt waar ik regelmatig foto’s maak. Zo ook van de hierboven genoemde witte paardenkastanjes achter het gebouw waar ik werk. Zie hier de time-lapse video van de kastanjes vanaf begin vorig jaar.
Scholieren in Europa doen mee met onderzoek
Naast dat het gewoon leuk is om de veranderingen in de natuur in je eigen omgeving op een dynamische manier te kunnen bekijken, zijn de time-lapse video’s interessant onderzoeksmateriaal. We gebruiken de time-lapse video’s in ons Natuurkalenderonderzoek naar het effect van verandering in weer en klimaat op de natuur. De GrowApp is ontwikkeld in het kader van het wereldwijde GLOBE netwerk waarbij scholieren deelnemen in wetenschappelijk onderzoek. Inmiddels werken scholieren uit een groot aantal landen in Europa mee.
Al 22 duizend foto’s
In een paar maanden tijd zijn er al meer dan 22 duizend foto’s met de GrowApp gemaakt en beginnen interessante time-lapse video’s te ontstaan. Op veel plaatsen zijn nog maar één of een paar foto’s gemaakt in het voorjaar. Dat zijn interessante locaties om nieuwe foto’s aan toe te voegen. Het contrast met de herfstsituatie zal op veel plaatsen groot zijn. Volgend jaar is het dan weer interessant om te kijken hoe je omgeving verschilt met het jaar ervoor.
Soms worden bomen in de herfst weer groener
De berk laat een vergelijkbaar beeld met de witte paardenkastanje zien, een vroege start van de verkleuring en vervolgens een geleidelijke bladverkleuring. Inmiddels is de mate van bladverkleuring ongeveer gelijk aan vorig jaar rond deze tijd. In de onderstaande grafiek met de percentages bladverkleuring van de berk is mooi te zien dat het percentage behoorlijk schommelt. Dat komt naast het schattingseffect doordat de verkleurde bladeren van de boom vallen waardoor de boom er regelmatig weer groener uit ziet.
Ook ‘mijn’ zomereik in de Lumentuin werd in oktober weer groener doordat de verkleurde bladeren er af vielen terwijl het proces van bladverkleuring, waarschijnlijk door de hoge temperaturen, vertraagd was geraakt (zie foto’s hieronder). Overigens is in onderstaande figuur te zien dat er grote variabiliteit zit tussen het verloop van bladverkleuring van verschillende individuen van dezelfde soort. De zomereik die ik volg in Ede is momenteel al veel verder verkleurd dan de boom in Wageningen. Vanaf de tweede helft van oktober nam de bladverkleuring snel toe.
Met de verwachte lagere temperaturen de komende week met mogelijk lichte vorst aan de grond zal de bladverkleuring en bladval een impuls krijgen.
Meer informatie
- Instructies voor gebruik van time-lapse video’s in de GrowApp
- Downloaden GrowApp voor Android en iOS via www.growapp.today
- Doorgeven van waarnemingen van bladverkleuring en bladval in kader van De Natuurkalender (kan met NatureToday account)
- Registreren voor NatureToday account met gratis nieuwsbrief (dagelijks of wekelijks)
Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Arnold van Vliet