Over drie weken heel Nederland volop in herfstkleur

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Veel eiken en beuken beginnen nu te verkleuren. Naar verwachting zal de sterkste verkleuring plaatsvinden vanaf 26 oktober. Van een groot deel van de bomen zal rond 26 oktober de helft van het blad de herfsttint hebben en vanaf de eerste week van november zullen de bomen helemaal verkleurd zijn. Rond 25 november is de helft van de eiken en beuken kaal. Bij berken is dat al eind oktober. De herfst begint hiermee dit jaar relatief laat. Deze schatting is gebaseerd op nieuwe analyses van waarnemingen van bladverkleuring en bladval uit de periode 1868 tot en met 2011 door Wageningen University in het kader van De Natuurkalender.

In het kader van fenologische netwerken wordt door vrijwilligers, scholieren en wetenschappers bijgehouden wanneer bladeren verkleuren. In Nederland zijn al gegevens bekend uit de periode 1868 tot en met 1968. Sinds 2001 houden vrijwilligers van De Natuurkalender deze verschijnselen bij. Uit nieuwe analyses van al deze waarnemingen is duidelijk geworden dat het moment van bladverkleuring en bladval vooral door de temperatuur in september bepaald wordt. Hoe hoger de temperatuur in september, hoe later de bladeren beginnen te verkleuren. Daarnaast kan nachtvorst bladverkleuring en bladval sneller op gang brengen.

Op basis van de nieuwe analyses en het weer van de afgelopen maanden komen we tot de onderstaande verwachting voor bladverkleuring en bladval in 2012. De data in de tabel zijn de dagen waarop naar verwachting de helft van de eerste waarnemingen in heel Nederland doorgegeven zal zijn. Op basis van deze verwachting is 2012 een relatief laat jaar. Dit past in de trend van een steeds later begin van de herfstkleuring in de afgelopen jaren. Vooral in 2005 en 2006 kwam de herfstkleuring laat op gang. Aangezien op 23 september de minimumtemperatuur op diverse plaatsen al onder het vriespunt kwam is het mogelijk dat het proces van bladverkleuring en bladval wat sneller op gang komt dan de onderstaande verwachting. De bladverkleuring kan nog verder versneld worden door meer nachten met lage temperaturen.

Help onderzoekers bladverkleuring te schatten
Het bepalen van wanneer bladeren aan een boom precies voor de helft of volledig de herfsttint hebben valt niet mee, maar een schatting is goed te geven. De afgelopen jaren hebben vooral leerlingen die in het kader van GLOBE Nederland aan De Natuurkalender meededen bladverkleuringsgegevens ingestuurd. De Natuurkalender roept nu het publiek op om ook schattingen van bladverkleuring en einde bladval te maken en door te geven via www.natuurkalender.nl. Volg de volgende vier stappen om mee te doen:

1. Kies een volwassen berk, eik (zomer, winter of Amerikaanse), beuk of witte paardenkastanje uit.
2. Bezoek de boom twee tot drie keer per week (of vaker).
3. Bepaal de datum waarop voor het eerst de helft (50 procent) van alle bladeren die nog aan de boom hangen de herfstkleuring heeft, wanneer voor het eerst alle bladeren (95 tot 100 procent) de herfstkleur hebben en wanneer voor het eerst vrijwel al het blad van de boom is. Maak eventueel een foto wanneer deze stadia bereikt zijn.
4. Geef je waarneming via www.natuurkalender.nl per boom door (eventueel met foto).

Tips:

1. Je kunt een schatting van het percentage herfsttint maken door op tien willekeurige plaatsen verspreid over de boom (bijvoorbeeld drie plaatsen bovenin, drie in het midden en vier onderin) van tien naast elkaar gelegen blaadjes te bepalen hoeveel bladeren een volledige herfstkleuring hebben. Tel vervolgens het aantal gekleurde bladeren van de tien plaatsen op. Dat is het percentage. Indien maar tien procent van een blad verkleurd is dan tel je 0,1 bij de bladverkleuring op. Bij de witte paardenkastanje behoren de vijf vingers van een blad tot hetzelfde blad.
2. Gebruik het bladverkleuringsvolgformulier zodat je makkelijker de ontwikkeling van de bladverkleuring en bladval in de tijd kunt volgen.
3. Merk de boom/bomen met een draad met daaraan een labeltje zodat je weet welke boom/bomen je in de gaten houdt.
4. Registreer je als waarnemer van De Natuurkalender. Door waarnemingen door te geven nadat je ingelogd bent kun je in de toekomst je eigen waarnemingen terugkijken.

Meer informatie

• Overzicht van veel gestelde vragen over het schatten van bladverkleuring (2,7 MB)
• Formulier voor het volgen van bladverkleuring (0,1 MB)
• Beschrijving van verschillende boomsoorten (zie onder houtgewassen)

Tekst en foto's: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University