Violette duinbekerzwam in opmars vanuit het zuiden

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Nederland is een prachtige nieuwe bekerzwam rijker: de Violette duinbekerzwam. Dit is geen klein paddenstoeltje waar je ongemerkt aan voorbij zou gaan, maar eentje met een opvallende kleur en een breedte tot wel zeven centimeter. Pas recent heeft de bekerzwam zijn Nederlandse naam gekregen. De Violette duinbekerzwam blijkt zich inmiddels op meerdere plaatsen in Zuid-Limburg en de Noord-Hollandse duinen te hebben gevestigd.

De Violette duinbekerzwam (Peziza boltonii) is in het veld gemakkelijk te herkennen vanwege een paar opvallende kenmerken. De beker is aan de buitenkant bezet met donker violette wratjes en aan de binnenkant glad met een violette tot donker violette, soms zelfs zwart violette kleur. De rijpe sporen zijn ovaal en hebben een afmeting van 15 tot 19 bij 7 tot 10 micrometer. Ze zijn bedekt met kleine knobbeltjes. Volgens de literatuur houdt de Violette duinbekerzwam van kalkrijke standplaatsen op zand-, maar ook op kleibodems.

Eerste vondsten
De eerste Nederlandse vondst van de Violette duinbekerzwam werd gedaan op 1 maart 2001 in een park op de oude stadsmuur van Maastricht. Het cement tussen de stenen was uiteengevallen en bood daardoor ruimte om als (kalkrijke) groeiplaats te dienen. Naderhand is de Violette duinbekerzwam echter niet meer op muren waargenomen, waardoor deze locatie nu als uitzonderlijk wordt beschouwd. De tweede vondst in Nederland vond eveneens in Limburg plaats: op 27 maart 2004 in het Savelsbos bij Grondsveld. Zie het verspreidingskaartje voor deze Limburgse waarnemingen; de hieronder beschreven recentere waarnemingen staan hier nog niet op.

Waarnemingen in 2013 en 2014
De jaren erna werden er geen Violette duinbekerzwammen meer gemeld tot 3 november 2013, toen leden van de Nederlandse Mycologische Vereniging in de zeeduinen van Schoorl een onbekende bekerzwam vonden. De determinatie van de bekerzwam veroorzaakte in eerste instantie nogal wat hoofdbrekens. Dankzij de sleutel in het ‘Funghi di ambienti dunali' van Monti Giovanni, Marchetti Mauro, Gorreri Luca, Franchi Paolo kon de bekerzwam worden gedetermineerd als de Violette duinbekerzwam, in het boek omschreven als een typische soort voor de Zuid-Europese zandduinen. Nog geen week later werden er in de zeeduinen ten zuiden van het Kennemerstrand bij IJmuiden op twee verschillende plaatsen zes exemplaren gevonden. Hier groeiden ze op het vochtige zand tussen lage duindoorntjes in gezelschap van alom bekende soorten van enigszins dynamische zeeduinen zoals Zandtulpjes (Peziza arenaria) en Zandputjes (Geopora arenicola). Bij een zoektocht door de herbaria met gedroogde paddenstoelen kwamen ook nog twee collecties boven water. Eén collectie van de zeeduinen van het Zwanenwater (Noord-Holland) uit 2012 en één collectie van de reeds bekende locatie van de zeeduinen bij IJmuiden van een jaar eerder. Het vermoeden bestaat dat de soort reeds geruime tijd in de duinen te vinden was, maar voor een andere soort werd aangezien. De laatste waarneming dateert van 26 februari 2014. Toen werd de Violette duinbekerzwam in het Numansdorpse bos vlak achter de dijk van het Haringvliet gevonden. Hier stonden ze op het zand van twee bij elkaar gelegen oude molshopen.

Vestigingen in het buitenland
De Violette duinbekerzwam heeft zich ook in andere Noord-Europese landen gevestigd, onder andere in Ierland in 2000 en in Denemarken in 2006. In België is hij het afgelopen decennium op verschillende locaties aangetroffen en heeft zich in die jaren ononderbroken gehandhaafd. De reden van de noordwaartse vestiging van deze van oorsprong zuidelijke soort heeft waarschijnlijk te maken met het warmere klimaat in combinatie met de effecten van globalisering.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging