Het Waaiertje, een paddenstoeltje om rekening mee te houden

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Tijdens een bezoek aan de Groene voet in Alkmaar werd op een op de grond liggend paaltje langs een pad het Waaiertje aangetroffen. Niets bijzonders eigenlijk, want het Waaiertje is in Nederland een algemeen voorkomende soort. Toch is het Waaiertje beroemd en berucht tegelijk. Beroemd vanwege de stoffen die het bevat en berucht vanwege een aantal gevallen van infecties.

Het Waaiertje (Schizophyllum commune) is een kosmopoliet. Dit betekent dat hij wereldwijd kan worden aangetroffen, behalve op de polen. Het grijswitte schelpvormige waaiertje is circa één tot zes centimeter breed en kan het hele jaar door worden gevonden. De bovenkant is fijn viltig behaard. Bij droogte schrompelt het Waaiertje ineen om zich bij vochtiger omstandigheden weer te gaan strekken. De lamellen die paarsgewijs staan gegroepeerd, staan bij ongunstige groeiomstandigheden tegen elkaar aan om de sporen en sporenontwikkeling te beschermen. Als de groeiomstandigheden daarna weer gunstig worden, gaan de lamellen weer uit elkaar en kan de ontwikkeling en verspreiding van de sporen weer doorgang vinden. Door deze eigenschappen is het Waaiertje in staat grote klimaatschommelingen te trotseren. Omdat het Waaiertje ook nog bekend staat als voorkomend op een breed scala aan exotische houtsoorten is het een kosmopoliet in optima forma.

Het Waaiertje is een algemeen voorkomende paddenstoel en in Nederland bekend van dood, soms bewerkt of gedeeltelijk verbrand hout van verschillende loofbomensoorten. Bij uitzondering wordt het Waaiertje ook op naaldhout aangetroffen zoals Den (Pinus). Een enkele keer parasiteert het Waaiertje op levend hout. Er zijn zelfs gevallen bekend waarbij mensen met een sterk verminderd afweersysteem werden geïnfecteerd door het Waaiertje. In een enkel geval groeide er zelfs een vruchtlichaam in iemands neusholte of longen. Hoewel dergelijke infecties zeer zeldzaam zijn, heeft het Waaiertje bij de mens een negatieve bijklank gekregen. Het zal je maar gebeuren!

Tegenover de genoemde negatieve reputatie staat ook een zeer positieve. Het Waaiertje wordt in het groot gekweekt om er de polysaccharide Schizophyllan uit te winnen. Schizophyllan is een medicinaal bestanddeel bij de behandeling van baarmoederhalskanker. Ook bevat het Waaiertje de stof Hydrofobine met sterk waterafstotende eigenschappen. Hydrofobine wordt gewonnen voor verschillende industriële en medische toepassingen. Het wordt bijvoorbeeld toegepast in waterproof sterilisatiepapier en er worden allerlei oppervlakten waterafstotend mee gemaakt, belangrijk in bepaalde technische apparaten. Kortom, het Waaiertje is een paddenstoel om rekening mee te houden!

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Jan Willem Jongepier, Saxifraga; LeBrac, GNU-licentie voor vrije documentatie