Bedreigde Slanke voorjaarssatijnzwammen gevonden in Alkmaar

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Tijdens een wandeling in de Egmonderhout ten westen van Alkmaar stuitte een aantal paddenstoelliefhebbers op de Slanke voorjaarssatijnzwam. Deze vondst is nieuw voor Noord-Holland. De Slanke voorjaarssatijnzwam was al meer dan 25 jaar niet meer in Noord-Holland gezien en is op dit moment slechts van 12 andere plekken in Nederland bekend.

Als paddenstoelenliefhebber zijn er van die bijzondere paddenstoelen waarvan je hoopt ze minstens één keer in je leven tegen te komen. De bedreigde en zeldzame Slanke voorjaarssatijnzwam is zo’n bijzonderheid die hoog genoteerd staat op het wensenlijstje van menig paddenstoelenliefhebber. Je weet dat de trefkans verwaarloosbaar klein is. Pas als je tot het inzicht bent gekomen dat verder zoeken geen zin meer heeft zul je het beleven en kom je ze bij toeval tegen.

Tijdens een wandeling in de Egmonderhout ten westen van Alkmaar vonden paddenstoelenliefhebbers een groepje Slanke voorjaarssatijnzwammen (Entoloma aprile). Ze stonden wat verscholen tussen bloeiend Fluitenkruid tegen de rand van een smal bospad en niet ver van een Gladde iep. Eigenlijk is de Slanke voorjaarssatijnzwam met geen andere voorjaarssatijnzwam te verwisselen omdat hij uitsluitend bij Iepen wordt gevonden op kale humusrijke zandgrond. De determinatie was dan ook een fluitje van een cent. De vondst van de Slanke voorjaarssatijnzwam in Alkmaar is nieuw en de enige bekende groeiplaats in Noord-Holland.

Gelijkende soorten
De enige voorjaarssatijnzwam die er oppervlakkig op lijkt is de Harde voorjaarssatijnzwam (Entoloma clypeatum). Deze forsere en algemeen voorkomende voorjaarssatijnzwam is echter gebonden aan vertegenwoordigers van de rozenfamilie zoals Meidoorns en zul je nooit bij Iepen aantreffen. Er zijn nog een paar gemakkelijk herkenbare verschillen. Het vlees van de Slanke voorjaarssatijnzwam is broos en fragiel en de steel wordt hol bij veroudering. Het vlees van de Harde voorjaarssatijnzwam voelt stevig en hard aan zoals zijn Nederlandse naam ook suggereert terwijl de steel niet hol wordt bij veroudering. Beide soorten vallen op door het bezit van een ranzige, melige geur.

April
Er wordt beweerd dat de wetenschappelijke naam van de Slanke voorjaarssatijnzwam, Entoloma aprile, verwijst naar de maand april. Dat is logisch maar dan zal deze naam gebaseerd moeten zijn op de maand van de eerste vondst van deze soort. Toch is de naam dan dubieus want hoe kun je nu weten of de maand april karakteristiek is voor de soort? Als de soortnaam “aprile” pas later werd gegeven door veranderde inzichten dan zou dat minder vreemd zijn, maar dat is hier niet het geval. Het tijdstip van verschijnen is ook gebonden aan de streek. In zuidelijk of noordelijk Europa zal een ander tijdstip van verschijnen gelden dan in Nederland.

Sinds de eerste waarneming in het bestand van de NMV van de Slanke voorjaarssatijnzwam, die dateert van 30 april 1950, werden er in totaal 57 waarnemingen doorgegeven. De vroegste vondst van het jaar dateert van 31 maart in 2004, dan zijn er 15 waarnemingen bekend van april, 25 waarnemingen van mei en zelfs 3 waarnemingen van juni. De overige doorgegeven waarnemingen waren niet van een datum voorzien. Hieruit blijkt dat in Nederland het zwaartepunt van het voorkomen van de Slanke voorjaarssatijnzwam in mei ligt en niet in april. De wetenschappelijke soortnaam “aprile” moet wel bedoeld zijn als een ode aan de mooie maand april waarin de soort voor het eerst werd beschreven.

Bedreigd
De Slanke voorjaarssatijnzwam wordt in Nederland slechts sporadisch gevonden in de duinen van Zuid-Holland en enkele locaties in Gelderland, Noord-Brabant en het zuiden van Limburg. Bij elkaar werd ze in 23 uurhokken waargenomen maar is inmiddels uit 11 hiervan verdwenen. Behalve bij de enkele gevallen waarbij de waardboom verloren ging door de iepziekte tast men over de oorzaken van zijn verdwijnen in het duister.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Machiel Noordeloos