Komt atalanta door de winter?

Bericht uitgegeven door De Vlinderstichting [land] op [publicatiedatum]

Het is tot nu toe een milde zachte winter. Uiteraard is het pas januari, maar tot nu toe is er maar weinig nachtvorst geweest. Dat betekent dat de atalanta’s die hier zijn gebleven het nog hebben overleefd. Redden ze het?

De atalanta was het schoolvoorbeeld van een trekvlinder. In het voorjaar kwamen ze vanuit zuidelijker streken onze kant op en plantten zich voort. De nakomelingen, die in augustus soms massaal onze vlinderstruiken bezochten, vlogen in het najaar weer terug naar het zuiden. De laatste jaren echter zien we steeds vaker en meer dat atalanta’s niet wegtrekken, maar hier blijven in de winter.

Dat overwinteren hier gaat ook goed als het maar niet langdurig hard gaat vriezen. Tot nu toe is de winter nog redelijk zacht geweest en ernstige nachtvorst is uitgebleven. Er zijn dan ook flink wat atalanta’s aanwezig. Ze hebben geen winterslaap en dat betekent dat ze als het koel en bewolkt is, stil zitten, maar dat ze, als het wat warmer en zonnig is, tevoorschijn komen en op zoek gaan naar brandstof. Er bloeit nu natuurlijk maar heel weinig, dus dat is wel een probleem voor deze vlinders. De winterheide die in sommige tuinen is aangeplant is wel een soort die, zoals de naam al zegt, in de winter bloeit en daarop kun je op een zonnige dag dan ook atalanta's aantreffen. Mocht er alsnog flinke vorst komen dan zullen veel atalanta’s het niet redden en alsnog dood gaan.

Anders ligt dat bij de soorten die al van oudsher hier als vlinder overwinteren zoals dagpauwoog, kleine vos, gehakkelde aurelia en citroenvlinder. Deze vier hebben wel een winterslaap en dat betekent dat ze echt helemaal in rust gaan. Hun metabolisme wordt op een laag pitje gezet, ze verwijderen vocht uit hun lichaam en maken antivries aan (vergelijkbaar met wat wij in onze auto’s gebruiken). Door deze voorzorgsmaatregelen, die ze overigens wel flink wat inspanning kost, kunnen ze prima tegen de kou en als het een graad of 15 tot 20 vriest dan kunnen ze daar uitstekend tegen. Voor deze soorten zijn warme en zeker zonnige, warme dagen midden in de winter funest. Dan ‘ontwaken’ ze namelijk uit hun winterslaap en dat kost ze veel energie. Als het dan weer koud wordt en ze opnieuw in winterslaap gaan raken ze uitgeput en sterven voor het echte voorjaar aanbreekt. Dus laat het maar koel blijven voor deze vlinders. En als de echt strenge vorst achterwege blijft, kunnen ook de atalanta’s hier de winter overleven en kunnen we op de eerste echte voorjaarsdagen weer volop van vlinders genieten.

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting