Voorjaarsmorielje bevat raketbrandstof

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

De Voorjaarskluifzwam is één van de grotere paddenstoelen die in het voorjaar verschijnt. Dat het eten van de Voorjaarskluifzwam niet zonder gevaren is, is al lange tijd bekend. Desondanks zijn er nog steeds mensen die het er op wagen deze paddenstoel te eten.

Met de lenteregens komen nu ook grotere voorjaarspaddenstoelen zoals de eetbare Gewone morielje (Morchella esculenta) tevoorschijn. Een paddenstoel die in veel landen verzameld wordt voor verkoop of eigen gebruik.
Er komen verschillende soorten morieljes voor in Nederland. Ze worden vooral gevonden op humeuze zand- of kleigrond rond loofbomen, en zijn de afgelopen tientallen jaren sterk in aantal achteruitgegaan. Een paddenstoel die oppervlakkig wel wat op de Gewone morielje lijkt, is de Voorjaarskluifzwam (Gyromitra esculenta). Hoewel beide soorten als tweede naam esculenta = eetbaar hebben, gaat het eten van een Voorjaarskluifzwam met grote risico’s gepaard. Veel oudere paddenstoelenboekjes geven aan dat deze soort eetbaar is na het koken en het afgieten van het kookwater. Giftig, maar eetbaar na koken, is een veelvuldig opgevoerde tekst. Vaak gevolgd door: consumptie wordt ontraden.

In Duitsland was de Voorjaarskluifzwam vroeger een veelvuldig op markten verhandelde paddenstoel. Ook nu nog is de paddenstoel in enkele landen zoals Finland op de markt te koop.
Van de Voorjaarskluifzwam is bekend geworden dat sommige mensen de paddenstoel jarenlang probleemloos gegeten hebben, waarna op enig moment toch plotseling vergiftiging met dodelijke afloop optrad. In de literatuur spreekt men hierbij over het Gyromitrasyndroom. Drogen of koken maakt het vergif, gyromitrine, grotendeels onschadelijk doordat het oplost in het kookwater en verdampt. Bij het koken van de Voorjaarskluifzwam kan de kok overigens ook vergiftigd raken door de kookdampen.

Gyromitrine wordt in het menselijk lichaam omgevormd tot monomethylhydrazine. Dit is een zwaar carcinogene stof die zeer giftig is voor de lever en het zenuwstelsel.
Monomethylhydrazine kent belangrijke toepassingen als raketbrandstof. Het was deze raketbrandstof die indertijd gebruikt is om op de maan te landen en er weer van op te stijgen. Ook de NASA spaceshuttles vlogen ermee. Gelukkig voor de Voorjaarskluifzwam is het mogelijk deze stof synthetisch te bereiden.

Ik heb nog nooit gehoord dat de Voorjaarskluifzwam lekker zou smaken.
Er lijkt dus weinig reden om juist deze paddenstoel te kiezen voor een maaltijd.
Het eten van de Voorjaarskluifzwam staat dan ook een beetje gelijk aan het klaarmaken en eten van Fugu, een zeer giftige vis die in Japan alleen mag worden klaargemaakt door daarvoor speciaal opgeleide chefkoks. De kick van het eten hiervan lijkt voornamelijk te bestaan uit het testen van de vaardigheid van de kok.

Tekst: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging; Ilmari Karonen, Creative Commons Attribution 3.0 Unported license