Pesticiden en biodiversiteit 50 jaar na 'Silent Spring'

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Entomologische Vereniging op [publicatiedatum]

In 1962 publiceerde Rachel Carson het boek Silent Spring, dat de aandacht vestigde op de gevaren van het gebruik van pesticiden en op andere milieuproblemen. Het betekende het begin van de milieubeweging. Vandaag precies een jaar geleden vond het symposium ‘Silent Spring, 50 jaar later’ plaats, waarvan nu de proceedings* verschenen zijn.

Het symposium richtte zich op de hedendaagse milieuproblemen, zoals pesticidengebruik, stikstofdepositie en de toenemende vraag naar vlees en zuivel, in relatie tot de achteruitgang van onze soortenrijkdom. Er werd niet alleen gesproken over de oorzaken van milieuvervuiling, maar er werd ook met een optimistische blik naar de toekomst gekeken door te discussiëren over wat nodig is om de overstap te maken naar duurzame en milieuveilige vormen van milieubeheer en landbouw. Bijvoorbeeld door het gebruik van biologische bestrijders, het instellen van het principe ‘de vervuiler betaalt’ en veranderingen in ons dieet. De conclusie was dat sinds het verschijnen van Silent Spring milieuproblemen nog steeds actueel zijn maar dat er al wel veel verbeterd is, zoals uit onderstaande twee voorbeelden blijkt.

Soortenrijkdom rondom akkers
De biodiversiteit op en naast akkers is in de laatste vijftig jaar in heel Europa snel achteruit gegaan. Het is duidelijk dat de intensivering van de landbouw hiervoor verantwoordelijk is, maar om welke factoren gaat het dan vooral? Gaat het om de schaalvergroting van akkers, het verlies aan landschapselementen of het toegenomen gebruik van pesticiden en meststoffen? Dit is onderzocht in acht Europese landen en hieruit bleek dat fungiciden en insecticiden de meest consistente negatieve effecten hadden op de biodiversiteit. Dit ondanks het feit dat er in Europa al tientallen jaren een beleid gevoerd wordt dat gericht is op een aanzienlijke reductie van de toepassing van bestrijdingsmiddelen op landbouwgrond. De effecten van het huidige gebruik van deze middelen op onze planten en dieren moet dus niet onderschat worden.

Pesticiden in sloten
In Nederland is een groot deel van de akkers omringd door sloten. Bestrijdingsmiddelen die op de akker worden gebruikt, komen ook in die sloten terecht en kunnen zo een negatieve invloed hebben op de soorten die er leven. Toch lijkt het momenteel mogelijk om een intensieve landbouw te hebben naast een redelijke waterkwaliteit. Vijftig jaar na Silent Spring drijven er niet vaak meer dode vissen in het water. Ook zijn er geen grote incidenten gemeld met bestrijdingsmiddelen in onze wateren. Opvallend is wel dat de grootste milieuwinst is geboekt voor 2001, ná die tijd is eigenlijk nauwelijks sprake van een verdere verbetering van de waterkwaliteit. Overschrijdingen van vastgelegde grenzen in de pesticidenhoeveelheid in het water zijn afgenomen, maar komen nog wel voor. Samenvattend kan worden gezegd dat het Nederlandse water flink schoner is geworden, maar dat het nog schoner kan.

Meer lezen
Alle tien lezingen van het symposium zijn nu omgewerkt naar artikelen in het vaktijdschrift Entomologische Berichten en zijn online beschikbaar gesteld op de website van de Nederlandse Entomologische Vereniging. Het symposium was een initiatief van de Nederlandse Entomologische Vereniging en werd mede mogelijk gemaakt door de Uyttenboogaart-Eliasen Stichting, De Vlinderstichting, Stichting Natuur en Milieu, Vereniging Natuurmonumenten en De Faunabescherming.

*Proceedings=verslagen van presentaties van onderzoekers tijdens het symposium

Tekst: Jinze Noordijk, Nederlandse Entomologische Vereniging
Foto’s: EIS-Nederland; Marcel Holtjer; Bram Koese