Ook waterbeestjes slachtoffer van bijendodende pesticiden

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Beleid [land] op [publicatiedatum]

Nieuw grootschalig veldonderzoek toont aan dat het systemische pesticide Imidacloprid een nefaste invloed heeft op libellen en andere waterdieren, zoals eendagsvliegen, slakken en schaaldieren. In de studie, die gisteren verscheen in het vakblad PLOS ONE, werden monitoringsgegevens van Imidaclopridconcentraties in het oppervlaktewater vergeleken met waarnemingen van waterdieren. In waterlopen en rivieren waar de concentraties hoger waren dan de toegelaten norm daalde de soortenrijkdom met 70%. De risico’s die gepaard gaan met het gebruik van neonicotinoïden zijn te groot, Natuurpunt dringt er daarom op aan om een totale ban in te stellen.

Imidacloprid (geproduceerd door Bayer) is wereldwijd de meest gebruikte insecticide. Het zijn systemische pesticiden, die via de sapstromen opgenomen en verspreid worden naar het volledige plantenweefsel. Hierdoor is de plant van binnenuit beschermd tegen vraat. De Europese Commissie forceerde vorige week een verbod op het gebruik van deze neonicotinoïden op bloeiende gewassen omdat ze gelinkt worden aan de massale bijensterfte.

Giftig water
De nieuwe studie wijst uit dat bijen niet het enige slachtoffer zijn van deze superpesticiden. Nederland heeft een uitgebreid pesticidenmeetnet en meet al jaren de concentraties van Imidacloprid in het oppervlaktewater. In de studie werden de monitoringsgegevens van acht meetjaren en 800 meetpunten vergeleken met de verspreidingsgegevens van waterdieren in en rond het Nederlandse oppervlaktewater. Slechts een kleine fractie van de gebruikte neonicotinoïden wordt opgenomen door de plant, de rest lekt weg in de bodem en het oppervlaktewater. Door hun lange halfwaardetijd blijven ze nog lang na de oogst nawerken, met dodelijke gevolgen. Waar de norm overschreden werd, telden ze tot 70% minder waterinsecten.

Imidacloprid staat met stip op één in de Nederlandse lijst met overschrijdingen van de pesticidennorm in het oppervlaktewater. In de helft van de meetpunten werd de afgelopen acht jaar een overschrijding van de pesticidennorm vastgesteld. Opmerkelijk is dat sommige meetpunten tot 25.000 keer de norm overschreden. Het rivierwater is op die plaatsen zo vervuild dat het onmiddellijk op de akkers uitgereden zou kunnen worden als sproeistof. Bijen en hommels die met dergelijke concentraties in aanraking komen, sterven binnen de dag. Maar ook in rivieren en waterlopen waar de wettelijk toegelaten concentraties (het zogenaamde Maximaal Toelaatbaar Risico) van 13 nanogram per liter niet overschreden werd, vonden de onderzoekers een negatieve impact op de soortenrijkdom en de ontwikkeling van de larven. Anders dan Nederland zijn er voor ons land geen gegevens beschikbaar over het gebruik van neonicotinoïden, noch worden er metingen bijgehouden van de concentraties in het oppervlaktewater.

Volledige ban
De aangekondigde tijdelijke Europese ban van drie neonicotinoïden op bloeiende gewassen is een eerste belangrijke horde, maar het gaat lang niet ver genoeg. De bijensterfte als gevolg van het gebruik van deze pesticiden is maar het topje van de ijsberg. Deze insecticiden zijn extreem giftig, blijven heel lang nawerken in bodem en water en vormen op die manier een enorme bedreiging voor insecten, maar ook akkervogels. De negatieve effecten op het leefmilieu wegen zwaar door op de voordelen die ze bieden voor de landbouwer. Daarom vraagt Natuurpunt aan Federaal Minister van Landbouw Laruelle om verder te gaan dan het Europese verbod en werk te maken van een volledige ban van neonicotinoïden op alle gewassen.

Bron: Van Dijk TC, Van Staalduinen MA, Van der Sluijs JP. 2013. Macro-Invertebrate Decline in Surface Water Polluted with Imidacloprid. PLoS ONE 8(5).

Contactgegevens onderzoekers:
Dr. Jeroen Van der Sluijs, Universiteit Utrecht, +31-30-2537631

Tekst: Annelore Nys, landbouwexperte bij Natuurpunt Beleid
Foto: Leo Janssen