Bomen volop in de herfststand

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Afgelopen donderdag concludeerden we al dat de herfst dit jaar relatief laat is. Normaal zouden diverse bomen en struiken zoals els, hazelaar, meidoorn en berk al helemaal kaal moeten zijn. Wel werd het proces van bladverkleuring en bladval de afgelopen twee weken versneld als gevolg van een aantal koudere nachten halverwege oktober.

De zeer warme september en de zachte oktober hebben ervoor gezorgd dat we de herfst van 2011 als een late herfst kunnen karakteriseren. De bladverkleuring en bladval ligt ruim een week achter op het gemiddelde schema van de periode 1940 tot en met 1968. Toch is het verkleuren en vallen van de bladeren al geruime tijd aan de gang ondanks dat de minimumtemperatuur in De Bilt lang boven de vijf graden Celsius bleef. We vermoeden dat de combinatie van het zeer droge voorjaar en de zeer natte zomer voor diverse bomen een vervroegde bladverkleuring en bladval heeft veroorzaakt. De variatie tussen individuen van dezelfde soort lijkt dit jaar dan ook groter dan normaal. De afgelopen twee weken ging de bladverkleuring echter opeens snel. Dit werd mede veroorzaakt door de lichte nachtvorst die zich op diverse plaatsen voordeed halverwege oktober.

De inval van de herfst is dit jaar vergelijkbaar met het gemiddelde van de afgelopen tien jaar. De bladverkleuring en bladval zijn echter niet zo laat als in de zeer late jaren 2005 en 2006. Toen zaten er tot begin december nog veel groene bladeren aan de bomen. In 2005 registreerde het KNMI in De Bilt pas rond half november de eerste nachtvorst. In 2006 bereikte de minimumtemperatuur in de Bilt begin november bijna het vriespunt waardoor de bladverkleuring iets eerder begon dan in 2005, ondanks dat de gemiddelde herfsttemperatuur in 2006 hoger was dan die van 2005.

Hieronder staat voor diverse bomen en struiken aangegeven hoe een bepaalde staat in de eerste tien dagen van november gekarakteriseerd kan worden:
Berk kaal: normaal
Beuk 100 procent bladverkleuring: laat
Bosbes kaal: laat
Hazelaar kaal: normaal
Linde kaal: laat
Meidoorn kaal: laat
Paardenkastanje kaal: laat
Peer kaal: laat
Vlier kaal: normaal
Walnoot kaal: laat
Zomereik 100 procent bladverkleuring: laat
Zomereik kaal: vroeg
Wilde lijsterbes kaal: zeer laat

In het kader van De Natuurkalender vergelijken we de waarnemingen van het moment van bloei, bladontplooiing, bladverkleuring en bladval met de gemiddelde waarnemingen uit de periode 1940 tot en met 1968. Deze periode beschouwen we als de ‘normaal’. Vanaf eind jaren tachtig zien we in Nederland een duidelijke stijging van de temperatuur. Het aantal herfstwaarnemingen dat wordt doorgegeven via www.natuurkalender.nl is beperkt. Voor een goed overzicht zijn we afhankelijk van de waarnemingen die via papieren formulieren aan het einde van het jaar worden doorgegeven. Een volledig overzicht van het verloop van de herfst in Nederland kunnen we daarom nog niet geven. We kunnen al wel een aantal voorlopige conclusies trekken op basis van de eigen waarnemingen tot nu toe.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University